مقابله با سرطان با درمان هدفمند

درمان هدفمند یکی از روش های درمان سرطان است که از داروهای خاصی برای هدف گرفتن ژن ها و پروتئین های سرطانی استفاده می کند. این ژن ها و پروتئین ها بخش هایی از سلول های سرطانی هستند که مسئول بقا و رشد این سلول ها به شمار می روند. درمان هدفمند همچنین می تواند روی بافت محیط اطراف تومور سرطانی هم اثر بگذارد و از این طریق مانع ادامه رشد سرطان شود (مانند از بین بردن عروق خون رسان).

پزشکان اغلب از درمان هدفمند سرطان در کنار دیگر روش های درمانی مانند شیمی درمانی و غیره استفاده می کنند. هرچند در مواردی که امکانش وجود داشته باشد، درمان های هدفمند به تنهایی برای از بین بردن سرطان کافی هستند.

سرطان چیست؟

انواع مختلفی از سلول ها وجود دارند که بافت های مختلف را در بدن می سازند. به عنوان مثال سلول های خونی، سلول های مغز و سلول های پوستی. هر کدام از این سلول ها کار مخصوص به خودشان را دارند. سرطان زمانی آغاز می شود که برخی از ژن ها در سلول های سالم دچار تغییر می شوند و کم‌کم با گذر زمان حالت غیرعادی پیدا می کنند. به این اتفاق جهش ژنتیکی سلول می گویند.

البته جهش های ژنتیکی سلولی زیاد در بدن افراد اتفاق می افتد اما سیستم ایمنی بدن تقریبا تمام آنها را شناسایی کرده و پیش از سرطانی شدن آنها را نابود می کند. هرچند در برخی از موارد این جهش ها از چشم سیستم ایمنی بدن پنهان می مانند و سلول ها سرطانی می شوند.

این ژن ها هستند که به سلول ها دستور می دهند تا پروتئین هایی بسازند که باعث شوند تا سلول بتواند به فعالیت و حیاتش ادامه دهد. چنانچه این ژن ها دچار جهش شوند، این پروتئین ها هم دچار تغییر می شوند. و این اتفاق باعث می شود تا سلول ها بیش از حد لازم، و سریع تر از زمان نرمال رشد کنند و تقسیم سلولی انجام دهند. علاوه بر این طول عمر طولانی تری نسبت به شرایط عادی داشته باشند. رفته رفته رشد و تقسیم سلول ها از کنترل خارج شده و این سلول ها تشکیل یک تومور می دهند.

عملکرد درمان هدفمند

پیش از اختراع درمان هدفمند، ابتدا محققان، تغییرات ژنتیکی که به رشد و تغییر سلول کمک می کنند را شناسایی کردند. هدف احتمالی این نوع از درمان سرطان، پروتئین هایی خواهند بود که در سلول های سرطانی وجود دارند، نه در سلول های سالم. و این پروتئین ها می توانند حاصل از جهش های ژنتیکی باشند. زمانی که محققان به چنین جهش هایی پی بردند، درمانی را ساختند که می تواند این جهش های خاص را هدفگیری کند.

درمان های هدفمتند می توانند کارهای مختلفی با سلول های سرطانی مورد هدف خود انجام دهند که عبارتند از:

• مسدود یا خاموش کردن سیگنال هایی که به سلول های سرطانی دستور می دهند تا رشد کنند و تقسیم سلولی انجام دهند
• ممانعت از ادامه حیات سلول های سرطانی، طولانی تر از زمان نرمال مرگ آنها
• نابود کردن مستقیم سلول های سرطانی
• کمک به سیستم ایمنی بدن برای شناسایی این سلول های غیر عادی (که البته این مورد بیشتر در زمره کارهای ایمینی درمانی جای می گیرد)

برای انتخاب بهترین نوع از درمان هدفمند برای درمان سرطان شما، پزشک متخصص پیش از شروع درمان آزمایش هایی از شما می گیرد. این آزمایش ها مربوط به ژن های سرطانی، پروتئین ها و دیگر عواملی است که منحصر به تومور شما هستند.

انجام این آزمایشات به پیدا کردن موثرترین نوع درمان هدفمند کمک زیادی می کند. مانند دیگر روش های درمانی سرطان، درمان های هدفمند هم می توانند موجب بوز عوارض جانبی بشوند. و به همین خاطر هم هست که پزشک باید حتما نوع درست سرطان و دوز درمانی صحیح را پیش از فرآیند تعیین کند. دوز داروهای درمان هدفمند که دریافت می کنید به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله وزن بدن و ریسک های مختص شما برای ابتلا به عوارض شدید.

سرطان هایی که با تارگت تراپی درمان می شوند

درمان هدفمند هنوز هم یک حوزه تحقیقاتی جدید در زمینه درمان سرطان است و محققان همچنان در حال آزمایش و بررسی هدف ها و داروهای جدید، با استفاده از آزمایشات شیمیایی هستند. در زیر به چند نمونه از درمان های هدفمند که امروزه در دسترس هستند و روی بیماران انجام می شوند اشاره می کنیم. درمان هایی که به شکل چشمگیری موثر هستند.

• سرطان سینه. تقریبا 20 تا 25 درصد از سرطان های سینه حاوی مقدار زیادی از پروتئینی به نام HER2 (عامل گیرنده رشد اپیدرمی انسانی 2) هستند. این پروتئین باعث رشد سلول های سرطانی می شود. چنانچه سرطان سینه ” HER2 مثبت” باشد، گزینه های زیادی برای درمان هدفمند آن وجود خواهد داشت.
• لوسمی مزمن مغز استخوان (CML). تقریبا تمام موارد لوسمی مزمن مغز استخوان به واسطه شکل گرفتن ژنی به نام BCR-ABL ایجاد می شوند. این پروتئین باعث می شود که سلول های مغز استخوان نرمال و سالم شروع به انجام رفتارهایی مانند سلول های سرطانی کنند. این اولین جهش ژنتیکی بود که توانست توسط درمان های هدفمند درمان شود.
• سرطان روده بزرگ. سرطان روده بزرگ اغلب مقدار زیادی از پروتئینی به نام EGFR (عامل گیرنده رشد اپیدرمی) تولید می کند. داروهایی که برای مسدود کردن EGFR مورد استفاده قرار می گیرند می توانند به توقف یا کاهش سرعت رشد تومورهای سرطانی کمک کنند. این سرطان ها هیچ جهش ژنتیکی در ژن KRAS  ندارند. یکی از گزینه های دیگر برای درمان این سرطان هم آن است که از داروهایی استفاده شود که عامل رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) را مسدود می کنند. VEGF پروتئینی است که به شکل گرفتن عروق خونی تغذیه کننده سرطان کمک می کند.
• سرطان ریه. داروهایی که پروتئین EGFR را مسدود می کنند همچنین می توانند رشد سرطان ریه را کند یا متوقف کنند. اگر EGFR دارای جهش های ژنتیکی خاصی باشد، احتمال درمان سرطان با تارگت تراپی بیشتر خواهد بود. همچنین داروهایی برای درمان سرطان ریه ای که دارای جهش های ژنتیکی در ژن های ALK  و ROS  است نیز وجود دارند. علاوه بر این پزشکان می توانند از بازدارنده های رگزایی برای درمان برخی از انواع سرطان ریه استفاده کنند.
• لنفوم. در سرطان لنفوم سلول های B به شکل بسیار بیش از اندازه ای تولید می شوند. سلول های B نوعی از گلوبول های سفید هستند که با عفونت مبارزه می کنند. داروهای هدفمندی که آنزیم هایی را که موجب این تولید بیش اندازه سلول های B می شوند را مسدود می کنند، در زمینه درمان سرطان لنفوم و لوسمی سلول های B بسیار موفق بوده اند.
• ملانوم (سرطان پوست). تقریبا نیمی از سرطان های ملانوم دارای جهش ژنتیکی BRAF  هستند. محققان می دانند که برخی از جهش های ژنتیکی BRAF  هدف های بسیار خوبی برای درمان های هدفمند هستند. به همین خاطر هم عوامل بازدارنده BRAF  زیادی وجود دارند که توانسته اند مجوز رسمی بگیرند. اما چناچه تومور شما جهش ژنتیکی BRAF  نداشته باشد، مصرف این داروها می تواند برایتان خطرناک باشد.

درمان هدفمند در ایران

درمان هدفمند یک درمان نوپا است و به همین خاطر بسیاری از کشور ها هنوز نمی توانند خدمات آن را به مردم خود ارائه دهند. اما در ایران، به لطف حضور دکتر امینه واقفی، مرکز تخصصی درمان سرطان به آیند، درمان های هدفمند را با بهترین کیفیت برای بیماران عزیزی که به آن نیاز دارند، انجام می دهد.

منبع