هورمون درمانی

هورمون درمانی یکی از روش های درمان سرطان است که رشد توده های سرطانی که از هورمون های برای رشد خود استفاده می کنند را کند یا متوقف می کند. هورمون درمانی همچنین با نام درمان هورمونال، یا هورمون‌ تراپی یا اندرسین تراپی هم شناخته می شود.

درمان سرطان با هورمون درمانی

هورمون درمانی به صورت کلی می تواند دو عملکرد اصلی داشته باشد که عبارتند از:

• درمان سرطان. هورمون درمانی می تواند شانس بازگشت سرطان را کمتر کند یا رشد تومور سرطانی را کند یا متوقف نماید.
• تسکین علائم سرطان. ممکن است از هورمون درمانی برای کاهش یا پیشگیری از علائم سرطان پروستات در مردانی که نمی توانند جراحی یا رادیوتراپی انجام دهند نیز استفاده شود.

انواع هورمون درمانی

هورمون تراپی به دو دسته بزرگ تقسیم می شود:

• آن دسته از هورمون تراپی که توانایی بدن برای تولید هورمون ها را مسدود می کند.
• آن دسته از هورمون تراپی که در شاخصه های رفتاری هورمون های داخل بدن تداخل ایجاد می کند.

هورمون درمانی چگونه انجام می شود؟

هورمون تراپی به دو دلیل عمده انجام می پذیرد:

• برای درمان سرطان. هورمون درمانی می تواند رشد توده های سرطانی را متوقف کرده یا سرعت رشد انها را کُند کند. همچنین این روش می تواند شانس بازگشت سرطان بعد از درمان را نیز کاهش دهد.
• تسکین علائم سرطان: می توان از هورمون درمانی برای کاهش یا جلوگیری از علائم سرطان پروستات در مردانی استفاده کرد که توانایی لازم برای جراحی یا پرتودرمانی را ندارند.

سرطان هایی که با هورمون تراپی درمان می شوند

هورمون تراپی بیشتر برای درمان سرطان های پروستات و سینه ای مورد استفاده قرار می گیرد که از هورمون های بدن برای رشد کردن استفاده می کنند. هورمون درمانی در بیشتر موارد در کنار سایر روش های درمانی سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. نوع درمان هایی که برای برطرف کردن سرطان دریافت می کنید به نوع خود سرطان، میزان رشد و گسترش آن در بدن، اینکه آیا از هورمون های بدن برای رشد استفاده می کند یا نه و دیگر مشکلات سلامتی که ممکن است به آنها مبتلا باشید بستگی مستقیم دارد.

علاوه بر سرطان پروستات و سینه، سرطان زیر را هم می توان با هورمون تراپی درمان کرد:

• سرطان تیروئید : افراد مبتلا به سرطان تیروئید که با جراحی درمان می شوند، معمولا به هورمون درمانی تیروئید نیاز دارند. این درمان علاوه بر جایگزینی هورمون مورد نیاز بدن، ممکن است رشد سلول های سرطانی باقی مانده در بدن را هم کُند کند.
• سرطان غدد فوق کلیوی : تومور غده فوق کلیوی ممکن است هورمون های اضافی تولید کند. پزشک ممکن است داروهای مختلفی را برای کنترل سطح این هورمون ها قبل، در طول یا بعد از درمان های دیگر تجویز کند.
• تومورهای نورواندوکرین : درمان های هورمونی ممکن است رشد تومور عصبی غدد درون ریز (NET) را کاهش دهند. آنها همچنین می توانند برای کنترل علائم ایجاد شده توسط هورمون هایی که NET آزاد می کند نیز استفاده شوند.
• تومور غده هیپوفیز : بدن افراد مبتلا به تومور در غده هیپوفیز ممکن است به اندازه کافی هورمون های مهم مورد نیاز خود را تولید نکند. هورمون درمانی ممکن است برای جایگزینی هورمون های مختلف که غده هیپوفیز مسئول تولید آن است مورد نیاز باشد.
• سرطان رحم : رشد انواع خاصی از سلول های سرطانی در رحم که به استروژن و پروژسترون حساس هستند را می توان با هورمون درمانی کند کرد.

هورمون تراپی مناسب چه کسانی است؟

هورمون درمانی اغلب برای درمان سرطان های پروستات و سینه ای استفاده می شود که از هورمون های بدن برای رشد کردن استفاده می کنند. هورمون تراپی بیشتر در کنار دیگر روش های درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرد. انواع درمان هایی که برای مبارزه با سرطان به آنها احتیاج دارید به نوع سرطانی که به آن مبتلا هستید، میزان و حد رشد و گسترش آن، و اینکه از هورمون ها برای رشد خود استفاده می کند یا نه بستگی دارد. همچنین داشتن دیگر مشکلات و بیماری ها نیز در انتخاب نوع درمان موثر است.

علاوه بر آن، چنانچه به صورت عمومی سلامت باشید و شرایط زیر را داشته باشید، مزیت های هورمون درمانی می تواند از خطراتش برای شما بیشتر باشد. شرایطی از قبیل:

• اگر گرگرفتگی هایی از نوع متوسط تا شدید داشته باشید. استروژن درمانی سیستمیک (به عنوان یکی از شاخه های هورمون درمانی) مؤثرترین درمان برای تسکین گرگرفتگی های دردسرساز د دوران یائسگی و تعریق شبانه است.
• اگرعلائم دیگر یائسگی را داشته باشد. هورمون استروژن می تواند علائم یائسگی واژن مانند خشکی، خارش، سوزش و ناراحتی در رابطه جنسی را کاهش دهد.
• اگر نیاز به جلوگیری از تحلیل استخوان یا شکستگی داشته باشید. استروژن سیستماتیک از شما در برابر بیماری پوکی استخوان محافظت می کند. با این حال، پزشکان معمولا مصرف داروهایی به نام بیسفسفونات ها (bisphosphonates) را برای درمان پوکی استخوان توصیه می کنند. اما اگر نمی ‌توانید چنین درمان هایی را تحمل کنید یا از سایر درمان ‌ها سود نبرده اید، استروژن درمانی ممکن است بتواند به شما کمک کند.
• چنانچه یائسگی زودرس یا کمبود استروژن را تجربه کنید. اگر تخمدان های خود را قبل از 45 سالگی با عمل جراحی برداشته اید، یا عملکرد طبیعی تخمدان های خود را قبل از 40 سالگی از دست داده اید (نارسایی اولیه تخمدان)، بدن شما در معرض استروژن کمتری نسبت به بدن زنی قرار دارد که روند یائسگی را به صورت طبیعی طی کرده است. در چنین شرایطی ستروژن درمانی می تواند به کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری ها از جمله پوکی استخوان، بیماری قلبی، سکته مغزی، زوال عقل و تغییرات خلقی به شما کمک کند.

استفاده از هورمون درمانی در کنار درمان های دیگر

هورمون تراپی در کنار درمان های دیگر سرطان می تواند به شکل های زیر عمل کند:

• کوچک کردن تومور سرطانی پیش از شروع فرآیند جراحی یا رادیوتراپی.
• کاهش ریسک بازگشت سرطان بعد از انجام فرآیند اصلی درمان.
• نایود کردن سلول های سرطانی که بعد از درمان بازگشته اند یا به دیگر بخش های بدن سرایت کرده اند.

عوارض هورمون درمانی

از آنجایی که برخی از انواع هورمون تراپی می توانند توانایی بدن برای تولید هورمون ها را موقتا متوقف کنند یا برخی دیگر در شاخصه های رفتاری هورمون ها تداخل ایجاد می کنند، این درمان می تواند عوارض جانبی مخصوص به خودش را داشته باشد. عوارض جانبی که بیمار تجربه می کند به نوع هورمون تراپی که در حال دریافت آن است و شیوه واکنش بدن به آن بستگی مسقیم دارد. بدن هرکس ممکن است واکنش متفاوتی به یک نوع مشترک از هورمون تراپی داشته باشد، و به همین خاطر همه عوارض بکسانی را تجربه نخواهند کرد. همچنین برخی از عوارض جانبی هورمون تراپی در خانم ها با آقایان تفاوت می کند.

بعضی از رایج ترین عوارض جانبی هورمون تراپی که مردان آنها را در نتیجه درمان سرطان پروستات تجربه می کنند عبارتند از:

• گر گفتگی های ناگهانی
• از بین رفتن تمایل یا توانایی جنسی
• ضعیف شدن استخوان ها
• اسهال
• حالت تهوع
• بزرگ و ملتهب شدن سینه ها
• خستگی مفرط

و بعضی از عوارض جانبی هورمون تراپی که خانم ها در اثر درمان سرطان سینه آنها را تجربه می کنند عبارتند از:

• گر گرفتگی ناگهانی
• خشکی واژن
• تغییر در بازه زمانی قاعدگی (گر فرد به سن یائسگی نرسیده باشد)
• از دست دادن تمایل برای برقراری رابطه جنسی
• حالت تهوع
• تغییر احوالات روحی
• خستگی مفرط

سایر عوارض هورمون تراپی

جدای از عوارض مختص آقایان و خانم ها، عوارض معمول و عمومی دیگری هم ممکن است در اثر هورمون تراپی اتفاق بیفتند. رایجترین عوارض جانبی هورمون تراپی که افراد بسته به شرایط ممکن است آنها را تجربه کنند عبارتند از:

• خستگی : هورمون درمانی می تواند موجب ضعف، بی حالی و خستگی عمومی در بدن شود.
• مشکلات گوارشی : بروز مشکلات گوارشی مخصوصا در اوایل آغاز هورمون درمانی بسیار رایج است. چراکه بدن هنوز به داروها عادت نکرده و واکنش نشان می دهد. اسهال و یبوست مداوم به مدت 2 تا 3 روز بعد از آغاز هورمون تراپی رایج است. شما می توانید بعدا با کنترل رژیم غذایی مشکلات گوارشی ناشی از هورمون تراپی را کنترل کنید. هورمون درمانی همچنین می تواند موجب افزایش یا کاهش اشتهای شما شود.
• حالت تهوع و استفراغ : داشتن حالت تهوع و استفراغ بعد از آغاز هورمون درمانی بسیار طبیعی و رایج است. البته این عارضه های بعد از مدت کوتاهی، پس از آنکه بدن به داروهای هورمون تراپی عادت کرد برطرف می شوند.
• مشکلات باروری : به یاد داشته باشید که داروهای هورمون درمانی می توانند به صورت موقت یا حتی دائم باعث ناباروری شوند. هم خانم ها و هم آقایان در معرض این خطر قرار دارند.
• ناتوانی های جنسی : آقایان ممکن است در اثر هورمون درمانی دچار اختلال در نعوذ شوند. این مشکل حداکثر بعد از 3 الی 12 ماه پس از اتمام دوره درمان برطرف می شود، اما اگر خود به خود خوب نشد ، درمان هایی برای آن وجود دارد.
• کم پشت شدن موها : هورمون درمانی نمی تواند مانند شیمی درمانی موجب ریختن موهای بدن شود. اما بعضی از داروهای هورمون درمانی در برخی از روش های آن هستند که می توانند رشد موها را کاهش داده و موجب کم پشت شدن موهای سر و بدن شوند.
• کاهش تراکم استخوان: اگر در طول درمان هورمون تراپی از داروهایی موسوم به مهارکننده های آروماتاز استفاده شود، این دارو می تواند موجب کاهش تراکم استخوان شود.
• درد مفصل : هورمون درمانی به ویژه در روزهای آغازین می تواند موجب بروز درد مفاصل بدن بشود که باید با خوردن مسکن آن را کنترل کنید.
• تحلیل عضلانی : هورمون درمانی با هورمون های بدن شما سر و کار دارد و می تواند موجب کاهش ترشح هورمون تستسترون شود. کاهش ترشح این هومون توان عضله سازی بدن را کاهش داده و موجب تحلیل عضلانی می شود.
• سردرد : سردرد یکی از رایج ترین عوارض هورمون تراپی است که ممکن است هرکسی را درگیر کند.
• کاهش تمرکز و ضعف حافظه : در برخی از افراد مشاهده شده که هورمون درمانی می تواند موجب کاهش تمرکز، حواس پرتی و البته ضعف حافظه آنها شود. چنانچه علائمی از این دست را تجربه کردید بهتر است با پزشک خود تماس بگیرید و او را در جریان قرار دهید. تمرین های تمرکز و حافظه هم می توانند در کنترل این علائم به شما کمک کنند.

داروهای هورمون درمانی چگونه وارد بدن می شوند؟

هورمون تراپی از راه های مختلفی انجام می پذیرد. برخی از رایج ترین راه های انجام آن عبارتند از:

• خوراکی. داروهای هورمون تراپی در این روش از طریق قرص های خوراکی که مصرف می کنید وارد بدن می شوند.
• تزریق. در این روش داروهای هورمون درمانی از طریق آمپولی که به بازو، ران پا، باسن، زیر پوست ناحیه پر چربی بازو، پا یا شکم تزریق می شود وارد بدن می گردند.
• جراحی. در این روش که برای موارد بسیار شدید مورد استفاده قرار می گیرد، ممکن است برای برداشتن اندام هایی که در بدن هورمون ترشح می کنند به جراحی نیاز پیدا کنید. در خانم ها تخمدان ها برداشته می شود، و در آقایان بیضه ها حذف می شوند.

هورمون تراپی کجا انجام می شود؟

جایی که داروهای هورمون تراپی را در آنجا دریافت می کنید به نوع هورمون درمانی که در حال انجام آن هستید و روش انجام آن بستگی مستقیم دارد. شما می توانید فرآیند جلسات این درمان را در خانه، کلینیک پزشک یا در بیمارستان انجام دهید. هر چند در هر صورت پزشک باید حضور داشته باشد.

هورمون تراپی چه تأثیری روی خلقیات بیمار می گذارد؟

هورمون تراپی به روش های مختلفی می تواند روی خلقیات بیماران مختلف اثر بگذارد. اینکه در طول فرآیند درمان چه احساسی دارید به نوع سرطانی که به آن مبتلا هستید، میزان گسترش آن و نوع هورمون تراپی که در حال دریافت آن هستید و همینطور دوز داروها بستگی دارد. پزشک و پرستار شما نمی توانند به طور قطع پیش بینی کنند که در طول فرآیند چه احساساتی را تجربه خواهید کرد.

از کجا بفهمیم هورمون تراپی اثری دارد یا نه؟

اگر در حال انجام هورمون تراپی برای درمان سرطان پروستات باشید، باید آزمایش های معمول PSA  را مرتبا انجام دهید. اگر هورمون تراپی تا این مرحله اثرگذار بوده باشد سطح PSA  شما همان می ماند یا حتی ممکن است کمتر شود. اما اگر سطح PSA  شما بالا رفته باشد به معنی آن است که درمان تا کنون هیچ تأثیری نداشته است. اگر این اتفاق بیفتد پزشک در مورد راه های درمانی جایگزین با شما صحبت خواهد کرد.

اگر در حال انجام هورمون درمانی برای سرطان سینه باشید چک‌آپ های معمول از شما گرفته می شود. این چک‌آپ ها شامل بررسی وضعیت گردن، زیربغل، قفسه سینه و ناحیه اطراف سینه می شود. در حین هورمون درمانی باید آزمایش های ماموگرافی را به صورت منظم انجام دهید (هرچند اگر سینه مصنوعی داشته باشید نیازی به ماموگرافی نیست). پزشک شما همچنین ممکن است برای بررسی روند اثرگذاری درمان از دیگر آزمایش های تصویربرداری هم استفاده کند.

رژیم های غذایی هورمون درمانی

بهتر است بدانید که هورمون تراپی برای درمان سرطان پروستات می تواند موجب افزایش وزن بیمار شود. چنانچه این افزایش وزن شما را اذیت می کند و مشکلاتی برایتان ایجاد کرده است، بهتر است در مورد رژیم های لاغری مناسب با پزشک متخصص، پرستار یا پزشک تغذیه خود صحبت کنید.

بهترین مرکز هورمون درمانی در تهران

متخصصان هورمون درمانی زیادی در تهران و ایران حضور دارند که این درمان را برای شما انجام می دهند، اما به آیند یک مرکز تخصصی درمان سرطان است که با حضور یک کادر درمانی متخصص، تحت نظارت دقیق و ویژه، و با بهترین کیفیت ممکن این درمان را برای شما انجام می دهد.

منبع