پرتو درمانی سرطان خون
پرتو درمانی از اشعه های ایکس با قدرت بالا استفاده می کند تا سلول های سرطانی را بکشد یا مانع رشد بیشتر آنها شود. دستگاه پرتو درمانی اشعه های انرژی را مستقیما، و با هدفگیری دقیقی به تومور سرطانی می رساند. هدف پرتو درمانی که به آن رادیوتراپی هم می گویند، کشتن سلول های سرطانی یا کوچک کردن تومور سرطانی است.
گروه پزشکان بهایند، اولین مرکز هوشمند فوق تخصصی پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان (اولین مرکز تخصصی درمان هدفمند و ایمنی درمانی)
ارتباط مستقیم با مرکز:
پرتو درمانی می تواند علاوه بر اینکه به عنوان روش اصلی درمان مورد استفاده قرار بگیرد، به عنوان یک درمان تکمیلی هم به کار برده شود. در این مقاله قصد داریم تا بیشتر روی موضوع پرتو درمانی سرطان خون تمرکز کنیم. مباحث این مقاله بیشتر پیرامون تأثیر رادیوتراپی روی درمان سرطان لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL) خواهند چرخید (یکی از شدید ترین و رایجترین انواع سرطان خون). با ما همراه باشید.
چه زمانی از رادیوتراپی برای درمان لوسمی لنفوسیتی حاد استفاده می شود؟
پرتو درمانی گاهی از اوقات در کنار شیمی درمانی استفاده می شود تا بتواند در درمان ALL موثر باشد. در شرایط زیر می توان از پرتو درمان برای درمان سرطان خون استفاده کرد:
- چنانچه بیمار پیوند سلول های بنیادین داشته باشد. این اتفاق هرچند به ندرت رخ می دهد، اما ممکن است طی آن تمام بدن تحت اشعه قرار بگیرد تا از این طریق به کشتن سلول های سرطان خون و سلول های مغز استخوان کمک شود. به این عمل، پرتو درمانی کل بدن یا به اصطلاح TBI هم می گویند. از TBI در کنار شیمی درمانی استفاده می شود و این عمل می تواند مانع عدم پذیرش سلول های بنیادین توسط بدن شود. در این روش پرتو درمانی دوز اشعه ها در تمام نقاط بدن یکسان خواهد بود.
- بیمار برای مدیریت برخی از علائم سرطان به پرتو درمانی احتیاج داشته باشد. چنانچه شیمی درمانی به خوبی کار نکند، پرتو درمانی می تواند مانع رشد سلول های سرطانی در مغز استخوان شود. کشتن سلول های سرطانی می تواند به کاهش درد مغز استخوان ناشی از شکل گیری سلول های لوسمی لنفوسیتی حاد کمک کند.
- احتمال آن وجود داشته باشد که سلول های سرطان خون به سیستم عصبی مرکزی بیمار نفوذ کنند(CNS). CNS چیزی است که در مغز و ستون فقرات انسان ها وجود دارد. پرتو درمانی می تواند برای ممانعت از ورود و رشد سلول های سرطان خون در بخش CNS مورد استفاده قرار بگیرد. به این کار پرتو درمانی پیشگیرانه می گویند که می تواند بخشی از تمام فازهای درمان ALL باشد.
- سلول های سرطان خون به CNS یا اندام دیگر سرایت کرده باشند. پرتو درمانی می تواند به عنوان یک درمان متمرکز بر روی سلول های سرطان خون، در بخش هایی از بدن مورد استفاده قرار بگیرد. شیمی درمانی نمی تواند به راحتی به تمام نقاط بدن برسد، و این امر به خاطر است که گاهی از اوقات سلول های سرطان خون جاهایی را برای مخفی شدن دارند. پرتو درمانی دقیقا همین مخفیگاه ها را هدف قرار می دهد و می تواند سلول های سرطانی را در این مکان ها نابود کند. در موارد نادر تومور سرطانی ممکن است رشد کند و موجب بروز مشکلاتی در عملکرد اندام های مختلف شود. پرتو درمانی می تواند برای کوچک کردن تومور مورد استفاده قرار بگیرد و باعث بهبود عملکرد اندام ها شود.
آماده سازی پیش از پرتو درمانی
پزشکی که در زمینه درمان سرطان با اشعه های درمانی مهارت و تخصص دارد را با نام رادیوتراپیست انکولوژیست می شناسند.این متخصص طی همکاری و نظرسنجی از شما، نوع مناسب پرتو درمانی که به آن احتیاج دارید را مشخص می کند. همچنین دوز درمان و طول و تعداد جلسات را مشخص می نماید.
انتخاب یک متخصص پرتو درمانی خوب اهمیت ویژه ای در دریافت یک عمل موثر، مفید و البته ایمن دارد. مرکز مبارزه با سرطان بهآیند افتخار دارد که از حضور یکی بهترین و معتبرترین متخصصان پرتو درمانی، دکتر احسان کرباسی در کادر درمانی خود بهره مند باشد.
پیش از شروع فرآیند درمان، باید یک جلسه شبیه سازی انجام دهید. همچنین آزمایش های تصویر برداری مانند MRI و سیتی اسکن از شما گرفته می شود تا اندازه، شکل و جای دقیق تومور مشخص گردد. اشعه های پرتو درمانی کنترل شده هستند و به گونه ای شکل گرفته اند که متناسب با شکل تومور باشند و بتوانند به بهترین نحو آن را هدف قرار دهند. این کار به کاهش خطر وارد شدن آسیب به بافت های سالم اطراف کمک زیادی می کند.
از طرف دیگر در هر جلسه درمانی، پرتوها باید دقیقا روی همان نقطه همیشگی تابیده شوند. به همین منظور پزشک ممکن است از یک خال زیر پوستی تتو مانند برای تعیین جای دقیق تومور استفاده کند. نقطه ای رنگی که البته بسیار کوچک است (بعدا می توانید با لیزرهای مخصوص این نقطه را بردارید).
عوارض جانبی پرتو درمانی
پرتو درمانی به همان اندازه ای که روی سلول های سرطان خون تأثیر گذار است، روی سلول های سالم هم اثر می گذارد. به همین خاطر ممکن است در اثر این درمان دچار برخی از عوارض جانبی شوید. دوز اشعه ها، تعدد جلسات و ناحیه تحت درمان، همگی روی عوارض جانبی رادیوتراپی و شدت آنها تأثیرگذار خواهند بود. البته برخی از افراد هم هستند که در اثر این درمان عوارض بسیار کم، یا حتی هیچ عارضه جانبی را تجربه نمی کنند.
چنانچه دچار عوارض جانبی شدید، پزشک متخصص پرتو درمانی شما ممکن است دوز درمان یا فاصله بین جلسات را تغییر دهد. یا حتی ممکن است روند پرتو درمانی را متوقف کند تا عوارض جانبی برطرف شوند. چنانچه در اثر پرتو درمانی دچار هرگونه عارضه ای شدید، بهتر است سریعا به پزشک خود اطلاع دهید. زودتر درمان کردن این عوارض، بسیار بهتر از درمان آنها در زمانی است که شرایطشان بدتر شده باشد.
عوارض جانبی کوتاه مدت پرتو درمانی
- بی اشتهایی
- اسهال (در صورت پرتو درمانی شکم)
- بی حالی
- ریزش مو (در صورت پرتو درمانی سر و گردن)
- حات تهوع و استفراغ
- زخم دهان و گلو
- سردرد (در صورت پرتو درمانی سر)
- التهاب پوستی ( از جمله تاول یا بی رنگی در پوست ناحیه تحت درمان)
- عفونت
- کم خونی
عوارض جانبی بلند مدت پرتو درمانی
- مشکلات ادامه دار پوستی (مانند قرمزی پوست)
- التهاب ریوی
- کاهش رشد بافت های استخوانی و بافت های نرم (که اغلب در کودکان رایج است)
- کاهش سرعت رشد ذهنی در کودکانی که پرتو درمانی روی مغز را به عنوان بخشی از درمانشان تجربه می کنند
- ناشنوایی
- تار شدن دید چشم
- کاهش توان باروری ( یا ناباروری کامل)
- رشد نوع دیگری از سرطان
- آسیب به قلب، ریه ها یا کلیه ها