سرطان مغز ارثی
والدین دست به هر کاری می زنند تا سلامت و امنیت فرزندان خود را تأمین کنند. به همین خاطر وقتی تشخیص داده می شود که یکی از والدین به سرطان مبتلاست، ناگهان تصور ترسناکی به ذهن او هجوم می آورد که مبادا ریسک ابتلا به این سرطان را به فرزند خود نیز منتقل کرده باشد. در میان صدها هزار نفری که به سرطان مغز مبتلا می شوند یک سوال واحد مشترک است : “آیا سرطان مغز ارثی است؟”
گروه پزشکان بهایند، اولین مرکز هوشمند فوق تخصصی پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان (اولین مرکز تخصصی درمان هدفمند و ایمنی درمانی)
ارتباط مستقیم با مرکز:
در این زمینه با دکتر امینه واقفی، متخصص کانسر ژنتیک مرکز تخصصی درمان سرطان به‌آیند صحبت کردیم. به گفته دکتر واقفی سرطان مغز معمولا ارثی نیست. نمونه هایی از خانواده هایی که چندین نفر از اعضای آن به سرطان مغز مبتلا باشند بسیار کم و نادر است. البته به گفته دکتر واقفی مهم است که تفاوت بین تومورهای اولیه ای که در مغز شکل می گیرند را با تومورهای ثانویه بدانیم.
تومورهای مغزی ثانویه، در واقع تومورهایی هستند که در اثر متاستاز یک تومور سرطانی در قسمت دیگری از بدن، داخل مغز ایجاد می شوند.
دکتر واقفی اضافه می کند که سوال اصلی اینجاست که آیا تومورهای اولیه مغزی ارثی هستند یا نه؟ چراکه حتی اگر یکی از اعضای خانواده شما هم به تومور مغزی مبتلا شده است نیز ممکن است این تمور در اثر متاستاز یک سرطان دیگر در قسمت دیگری از بدن ایجاد شده باشد. واقعیت این است که تومورهای مغزی متاستازی، بسیار رایج تر از تومورهای مغزی اولیه هستند و اتفاقا ارثی هم نیستند.
بیماری های ژنتیکی و تومورهای مغزی
به گفته دکتر واقفی، به نقل از آخرین پژوهش های انجام شده در زمینه سرطان های ارثی، برخی از بیماری های ژنتیکی نادر هستند که می توانند منجر به رشد تومورهای مغزی اولیه شوند. البته توجه به این نکته بسیار مهم است که هرگونه بیماری ژنتیکی موجب ایجاد شدن تومورهای مغزی نمی شود. همچنین تمام تومورهای مغزی هم الزاما سرطانی نیستند. به صورت کلی 120 نوع تومور مغزی اولیه وجود دارند که هم خوش خیمند و هم بدخیم.
دکتر واقفی می گوید که رایجترین سندروم تومورزای سیستم عصبی، بیماری نوروفیبروماتوز نوع 1 (NF-1) است. NF-1 به احتمال زیاد می تواند منجر به ایجاد تومورهای گیلوما (تومور بدخیم بافت گلیال سیستم عصبی) و چند تومور سیستم عصبی دیگر به نام نوروفیبروما شود. از هر 3 الی 4 هزار نفر در سطح جهان تنها یک نفر به بیماری NF-1 مبتلاست. که یعنی این بیماری جزو بیماری های نادری است که البته شانس صد در صدی برای ایجاد تومورهای سرطانی ندارد.
در این میان، سندروم ژنتیکی نوروفیبروماتوز نوع 2 (NF-2)، که تنها در یک نفر از 33000 نفر رخ می دهد، ممکن است منجر به بروز شوانوم (تومورهای خوش خیم سیستم عصبی) یا مننژیوم (تومورهای خوش خیم پوشش مغز) شود. سایر اختلالات ژنتیکی نادر مانند بیماری فون هیپل-لیندو و اسکلروز توبروس هم می تواند منجر به بروز انواع دیگر تومورهای مغزی مانند همانژیوم (تومور غیرسرطانی ساخته شده از رگ های خونی) و آستروسیتوم شود. دکتر واقفی اشاره می کند که هیچ دو توموری نیستند که شبیه هم باشند. توجه به این نکته مهم است که تومورها ممکن است با سرعت ها و روش های متفاوتی نسبت به هم رشد کنند.
البته خانواده هایی هم هستند که چند نفر از اعضای آنها با وجود نداشتن هیچگونه اختلال ژنتیکی و ارثی به سرطان یا تومورهای مغزی مبتلا می شوند. چنین خانواده هایی البته بسیار نادرند و تحقیقات علمی همچنان در تلاشند تا علت اصلی رواج سرطان مغز در بین چنین خانواده هایی را پیدا کنند.
کلید اصلی مراقبت های چندگانه است
بسیار مهم است که افرادی که به تومورهای مغزی اولیه دچار شده اند تحت مراقبت های پزشکی مداوم، در یک مرکز تخصصی درمان سرطان، مانند مرکز به‌آیند قرار بگیرند. بهترین راه برای کنترل و درمان سرطان مغز مراقبت های دائمی و تخصصی از وضعیت بیماری است.
باور بکنید یا نه، واقعیت این است که اگر پزشک بتواند تشخیص دهد که ریشه تومور مغزی کدام بیماری ژنتیکی است می تواند آن را درمان کند. همچنین انجام تست MRI برای تشخیص رفتارهای تومور و فهمیدن اینکه در حال رشد هست یا نه، ضروری است. اصولا درمان تومورهای مغزی خطرناک است و به همین خاطر تا زمانی که پزشک مطمئن نشود تومور بدخیم است و به مغز آسیب می زند برای درمان آن اقدامی نمی کند.
عوامل خطرزای سرطان مغز
در بیشتر موارد نمی توان علت اصلی ابتلا به سرطان مغز را تشخیص داد. اما عواملی وجود دارند که به صورت کلی خطر ابتلا به سرطان مغز را افزایش می دهند. عوامل خطرزای سرطان مغز عبارتند از:
- سن. سرطان مغز بین کودکان و سالمندان رواج بیشتری دارد. هرچند هرکسی در هر سنی می تواند به آن مبتلا شود.
- جنسیت. به صورت کلی مردان در خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان مغز قرار دارند تا زنان. هرچند برخی از انواع تومورهای مغزی مانند meningioma در میان زنان رایجترند.
- قرار داشتن در معرض خطرات محیطی. قرار گرفتن در معرض حلال های صنعتی، آفت کش ها، فرآورده های نفتی، لاستیک یا وینیل کلرید ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهد. با این حال، هنوز شواهد علمی وجود ندارد که این ارتباط احتمالی را تایید کند.
- سابقه خانوادگی. تقریبا 5 درصد از تومورهای سرطانی مغز ناشی از عوامل ژنتیکی ارثی هستند. مانند بیماری ژنتیکی لی-فورمنی، سندرم، نوروفیبروماتوز، سندرم کارسینوم سلول بازال نووید، اسکلروز توبروس، سندرم Turcot و بیماری فون هیپل-لیندو.
- قرار داشتن در معرض عفونت، ویروس ها و آلرژن ها. عفونت با ویروس اپشتین بار (EBV) خطر ابتلا به لنفوم CNS را افزایش می دهد. EBV بیشتر به عنوان ویروسی که باعث مونونوکلئوز یا “مونو” می شود شناخته می شود. در تحقیقات دیگر، سطوح بالایی از یک ویروس رایج به نام سیتومگالوویروس (CMV) در بافت تومورهای مغزی یافت شده است. چندین نوع ویروس دیگر هم در تحقیقات روی حیوانات پیدا شده که نشان داده شده باعث ایجاد تومورهای مغزی می شوند. برای کشف اینکه آیا قرار گرفتن در معرض عفونت ها، سایر ویروس ها یا آلرژن ها خطر ابتلا به تومور مغزی را در افراد افزایش می دهد یا نه، هنوز به داده های بیشتری نیاز است. شایان ذکر است، مطالعات نشان داده است که بیماران با سابقه آلرژی یا بیماری های پوستی در معرض خطر کمتری برای ابتلا به گلیوما قرار دارند.
- میدان های الکترومغناطیسی. اکثر مطالعاتی که نقش میدان های الکترومغناطیسی را ارزیابی می کنند، مانند انرژی ناشی از خطوط برق یا استفاده از تلفن همراه، هیچ ارتباطی بین آنها با افزایش خطر ابتلا به تومور مغزی در بزرگسالان را نشان نمی دهند. به دلیل اطلاعات متناقض در مورد خطر این میدان های برای کودکان، سازمان بهداشت جهانی (WHO) استفاده از تلفن همراه برای مکالمات را محدود کرده و به جای آن استفاده از هدست یا هندزفری را برای بزرگسالان و کودکان توصیه می کند.
- پرتوهای یونیزه. سابقه درمان با پرتوهای یونیزه مانند پرتوهای اشعه ایکس یکی از عوامل خطرزایی است که شانس ابتلا به سرطان مغز را افزایش می دهد.
- ضربه به سر و تشنج. برخی از مطالعات ارتباط مستقیمی بین ضربه های جدی به سر و ابتلا به مننژیوم را نشان داده اند، اما بین ضربه به سر و سندروم گلیوم ارتباط وجود ندارد. سابقه تشنج نیز با تومورهای مغزی مرتبط است، اما از آنجایی که تومور مغزی خود می تواند باعث تشنج شود، مشخص نیست که آیا تشنج خطر تومورهای مغزی را افزایش می دهد، یا تومور مغزی باعث تشنج می شود. به هر حال تشنج یکی از نشانه های وجود تومورهای مغزی است.
- مصرف دخانیات. اصولا مصرف دخانیات می تواند ریسک ابتلا به انواع سرطان، از جمله سرطان مغز را افزایش دهد.
