ژن های دخیل در سرطان خون

تمام سرطان ها نتیجه جهش های ژنتیکی هستند. برخی از این جهش ها ارثی هستند (یعنی از والدین به فرزند منتقل شده اند) که باعث می شود احتمال تبدیل شدنشان به یک نوع سرطان خاص افزایش پیدا کند. در این مقاله از به‌آیند بیشتر در مورد ریشه و ژن های دخیل در سرطان خون با شما صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

عوامل خطرزای سرطان خون

داشتن یک جهش ژنتیکی ارثی الزاما به این معنا نیست که شما حتما به سرطان مبتلا خواهید شد. بلکه تنها به معنای آن است که شانس شما برای مبتلا شده به آن سرطان، نسبت به افراد معمولی بیشتر است.

گرچه مقوله ژنتیک و ارث بردن جهش های ژنتیکی مستعد سرطان یکی از عوامل خطرزای مهم برای برخی از انواع سرطان خون است، اما عوامل دیگری هم هستند که شانس ابتلا به این سرطان را افزایش می دهند.

به گفته دانشمندان و پزشکان فعال در زمینه تشخیص و درمان سرطان، عواملی همچون سیگار کشیدن، داشتن وزن زیاد و قرار داشتن در معرض برخی از مواد شیمیایی و آفت‌کش ها نیز می توانند ریسک ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند.

سرطان خون چگونه به ارث می رسد؟

برخی از سرطان های خون هستند که به صورت موروثی به فرد منتقل می شوند. به این سرطان ها، همچنین سرطان های خون ارثی نیز گفته می شود.

انتخاب این اصطلاح برای نامگذاری این دسته از سرطان های خون، به خاطر آن است که واقعا ناشی از تغییرات یا جهش های ژنتیکی ارثی هستند. داشتن جهش های ژنتیکی موروثی فرد را از قبل از معرض سرطان خون قرار می دهد اما الزاما باعث نمی شود که به سرطان مبتلا گردد.

سرطان خون هم مانند تمام سرطان های دیگر، زمانی ایجاد می شود که سلول های غیرعادی به صورت غیرقابل کنترلی شروع به رشد می کنند. تغییرات ژنتیکی غیرعادی و جهش های ژنتیکی می توانند روی نحوه رشد و تقسیم سلولی اثر بگذارند.

به عنوان مثال، همگی ما ژنی را از والدین خود به ارث می بریم که معمولا باعث جلوگیری از تقسیم بیش از حد سلولی می شود. زمانی که این ژن ها کارشان را به درستی انجام دهند، به جلوگیری از رفتارهای غیرطبیعی هرکدام از سلول ها کمک می کنند. این یعنی اینکه وقتی چنین ژنی جهش یافته باشد، ممکن است نتواند به خوبی، و آنطور که باید، مانع از تقسیم بیش از حد و رشد سلول های سرطانی شود.

البته داشتن جهش های ژنتیکی تضمین نمی کند که فرد حتما به سرطان مبتلا خواهد شد. بلکه تنها ریسک ابتلا را بالا می برد.

همانطور که در بالا هم اشاره کردیم، عوامل دیگری هم هستند که می توانند ریسک ابتلا به سرطان خون را در فرد افزایش دهند. واقعیت این است که ژن های جهش یافته ارثی تنها در 5 الی 10 درصد از موارد ابتلا به سرطان خون، عامل اصلی بیماری هستند.

کدام سرطان های خون ارثی هستند؟

همه سرطان ها از جهش های ژنتیکی سرچشمه می گیرند. سرطان خون همانطورکه اشاره شد می تواند در اثر عوامل خطرزای ارثی اتفاق بیفتد یا در اثر عوامل خطرزای محیطی باشد.

اگرچه جهش‌های ژنتیکی اکتسابی (ناشی از عوامل محیطی مانند رژیم غذایی نامناسب، بیماری های زمینه ای یا سبک زندگی ناسالم) رایج ‌تر هستند، اما محققان برخی سرطان‌ های خون را با جهش‌ های ژنتیکی ارثی مرتبط می ‌دانند.

در ادامه به اصلی ترین انواع سرطان خون که معمولا ناشی از جهش های ژنتیکی ارثی هستند اشاره می کنیم:

Leukemia (لوسمی)

لوسمی یک نوع سرطان خون و مغز استخوان است.

زمانی که فردی به لوسمی مبتلا است، بدنش بیش از اندازه سلول های سفید غیرعادی تولید می کند. بدن این افراد همچنین مانع کار مغز استخوان می شود تا بتواند سلول های قرمز کافی تولید کند. سلول های قرمزی که مسئول حمل اکسیژن و پلاکت هایی هستند که باعث لخته شدن خون می شود.

انواع مختلفی از لوسمی وجود دارند که به جهش های ژنتیکی ارثی مرتبط هستند. انواعی که عبارتند از:

• لوسمی لنفوسیتی مزمن: این سرطان در لنفوسیت ها، نوعی سلول که به گلبول سفید تبدیل می گردند، شروع می شود.
• لوسمی میلوئیدی حاد: این در واقع یک نوع سرطان خون تهاجمی است که از مغز استخوان شروع می شود.
• سندرم های میلودیسپلاستیک: این ها گروهی از بیماری ها هستند که به سلول های خونی اجازه نمی دهند تا به درستی تشکیل شوند یا به درستی عمکرد خود را انجام دهند.
• لوسمی میلومونوسیتی مزمن: این سرطان باعث افزایش غیرطبیعی و زیاده از حد میلومونوسیت ها (نوعی گلبول سفید) می شود.
• لوسمی میلومونوسیتی نوجوانان: این سرطان باعث افزایش بیش از حد مونوسیت ها (شکل نابالغ گلبول سفید خون) می شود.

Lymphoma (لنفوم)

سرطان خون لنفوم روی لنفوسیت ها اثر می گذارد. لنفوسیت ها نوعی سلول های سفید خونی هستند که با عفونت ها مبارزه می کنند.

اگر لنفوسیت ها به شکل غیر عادی و بیش از حد رشد و تقسیم سلولی کنند موجب شکل گیری غده های لنفاوی و بافت های دیگری می شوند. اتفاقی که جلوی عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن را می گیرد.

برخی از انواع لنفوم ها هستند که می توانند ریشه های ارثی داشته باشند. از جمله:

• لنفوم هاجکین: سرطانی که شامل رشد غیرطبیعی سلول ‌ها در سیستم لنفاوی می شود.
• لنفوم غیرهاجکینی: سرطانی که از لنفوسیت ها شروع می شود.
• ماکروگلوبولینمی والدنستروم: گونه ای از لنفوم غیرهاجکینی با سرعت رشد کند.

Myeloma (میلوما)

سرطان خون میلوما روی پلاسمای خون اثر می گذارد. پلاسما در واقع بخش مایع خون است.

سلول های سالم پلاسما پادتن هایی را تولید می کنند که با عفونت ها می جنگند. سلول های پلاسمای غیرطبیعی اما نمی توانند چنین عملکردی داشته باشند. این اتفاق سیستم ایمنی بدن را تضعیف می کند و می تواند موجب کاهش بیش از اندازه سلول های قرمز خون، بالا رفتن سطح کلسیوم بدن و از کار افتادن کلیه شود.

برخی از انواع میلوما هستند که به جهش های ژنتیکی ارثی مرتبطند. این میلوماها عبارتند از:

• میلومای چندگانه: سرطانی که بر سلول های پلاسما تأثیر می گذارد.
• نئوپلاسم میلوپرولیفراتیو: سرطانی که در آن مغز استخوان باعث افزایش گلبول‌ های قرمز، گلبول ‌های سفید یا پلاکت ‌های خون می‌شود.

طبق تحقیقاتی که انجام شده، پزشکان دریافته اند که بروز جهش در ژن KDM1A می تواند بین شش تا نه مرتبه شانس ابتلا به میلومای چندگانه را افزایش دهد.

مطالعات تخصصی