سرطان از کی به ارث میرسد

سرطان یک نوع بیماری ژنتیکی است که هر کسی ممکن است درطول زندگی اش به یکی از انواع آن مبتلا شود. اما وقتی صحبت از بیماری ژنتیکی می شود، همه فکر می کنند که سرطان کاملا ارثی است و اگر سابقه سرطان در خانواده آنها وجود نداشته باشد، در خطر نیستند. واقعیت این است که تنها 5 تا 10 درصد از موادر ابتلا به سرطان ناشی از عوامل ژنتیکی است، و باقی در اثر عوامل محیطی اتفاق می افتند. سرطان از کی به ارث میرسد

اما به هر صورت داشتن ژن سرطان در خانواده، مخصوصا بستگان درجه یک شانس ابتلای شما به این بیماری را افزایش می دهد. اما سرطان از کی به ارث می رسد ؟ پدر، مادر، پدربزرگ و مادربزرگ، فامیل های دور یا نزدیک؟

در این مقاله از به آیند سعی در توضیح هرچه ساده تر موضوع ژنتیک سرطان داریم . با ما همراه باشید.

سرطان خانوادگی

اگر سرطان ارثی باشد، یعنی جهش های ژنتیکی که موجب بروز سرطان شده اند به صورت ژنتیکی به شما به ارث رسیده اند. این جهش های ژنتیکی در اغلب موارد مستقیما از والدین به فرزندان منتقل می شوند. اما خود والدین نیز می توانند آنها را از پدر و مادر خود دریافت کرده باشند. از طرف دیگر ممکن است زن و مردی که چند فرزند دارند، ژن سرطان را به همه فرزندان خود منتقل نکرده باشند. همچنین احتمال دارد که ژن سرطان در بدن فرزندان وجود داشته باشد، اما غیرفعال باقی بماند ولی به فرزندان آنها منتقل شود.

به صورت کلی باید بدانید که هرچه رابطه فردی که در خانواده به سرطان مبتلا شده، از نظر فامیلی به شما نزدیک تر باشد، شانس شما برای داشتن جهش ژنتیکی سرطانی هم بالاتر می رود. به همین خاطر بستگان درجه یک (پدر، مادر، برادر و خواهر یا فرزندان) در اولویت هستند. چون نسبت مستقیم با شما دارند.

اما اگر پدربزرگ یا مادربزرگ شما هم به سرطان مبتلا باشند، بازهم شانس ابتلای شما به سرطان وجود دارد. هرچند درصد آن خیلی کمتر است.

تصویر زیر می تواند در توضیح این امر گویا باشد:

علاوه بر آن باید بدانید که مبتلا شدن یکی از اعضای خانواده الزاما به معنای ژنتیکی بودن آن سرطان نیست. سرطان های ارثی معمولا در بیشتر از یک نفر از اعضای خانواده اتفاق می افتند. اغلب هم یک نوع سرطان مشخص هستند. از طرف دیگر سرطان های ارثی معمولا آنهایی هستند که در سنین جوانی (زیر 50 سال) بروز پیدا می کنند. پس مشاهده هریک از این علائم می تواند هشداری بر داشتن ژن سرطان باشد.

همچنین باید بدانید که داشتن جهش ژنتیکی سرطانزا به معنای آن نیست که شما حتما به سرطان مبتلا خواهید شد، بلکه به معنای آن است که خطر و ریسک شما برای ابتلا به آن نوع سرطان بیشتر از افراد دیگر است.

از کجا بفهمیم ژن سرطانی داریم؟

اگر علائم مورد اشاره بالا را در اعضای خانواده خود دیدید، باید سریعا پیش یک متخصص ژنتیک سرطان مراجعه کنید. او پس از مطالعه و بررسی سابقه خانوادگی سرطان شما، ممکن است از شما بخواهد که فرآیندهای غربالگری ژنتیکی سرطان را آغاز کنید.

در این راستا ممکن است پزشک بسته به شرایطی که دارید دستور بیوپسی یا نمونه برداری دهد، یا اینکه تست ژنتیک سرطان کامل را انجام دهد. تست های ژنتیکی سرطان گرچه بدون خطا نیستند، اما می توانند به شما بگویند که آیا ژن ابتلا به سرطان در بدن شما وجود دارد یا خیر، و اینکه فعال شده است یا نه. آگاهی از منبع اصلی ابتلا به سرطان، در آینده یا در حال حاضر می تواند نقش کلیدی در درمان به موقع سرطان داشته باشد.

*مرکز تخصصی درمان سرطان به آیند، به لطف حضور دکتر امینه واقفی خدمات ژنتیک سرطان را برای مراجعین عزیز انجام می دهد.*

ژنتیک سرطان

درک مفهوم سرطان های ارثی بدون درک ژنتیک سرطان ممکن نیست. در این راستا سعی می کنیم در ادامه به زبانی ساده به توضیح ژنتیک سرطان بپردازیم.

ژن چیست؟

ژن ها داخل DNA هرکدام از سلول های بدن هستند. کار ژن ها کنترل عملکردهای مختلف سلول است، از جمله:

• اینکه سلول چقدر سریع رشد می کند
• در چه بازه های زمانی تقسیم سلولی انجام می دهد
• تا چه زمانی زنده می ماند

محققان تخمین می زنند که هر سلول حاوی 30000 ژن مختلف است. در هر سلول، ژن ها روی کروموزوم ها قرار دارند.

کروموزوم ها ساختارهای نخ مانندی در سلول ها هستند که حاوی ژن هستند. به صورت کلی 46 کروموزوم وجود دارد که در 2 مجموعه 23 تایی مرتب شده اند.

شما یک مجموعه از این کروموزوم ها را از مادر و یکی را از پدرتان به ارث می برید. یکی از این کروموزوم ها در هر مجموعه تعیین کننده جنسیت شماست. 22 جفت کروموزوم دیگر مشخصه های فیزیکی دیگر را تعیین می کنند. این جفت کروموزوم ها اتوزوم نامیده می شوند.

ژن ها چگونه کار می کنند؟

ژن ها با ساختن پروتئین ها نحوه عملکرد سلول های بدن شما را کنترل می کنند. پروتئین ها عملکردهای خاصی دارند و به عنوان پیام رسان برای سلول عمل می کنند.

هر ژن باید دستورالعمل درستی برای ساخت پروتئین خود داشته باشد. این کار به پروتئین اجازه می دهد تا عملکرد صحیح سلول را تنظیم کند.

همه سرطان ها زمانی شروع می شوند که یک یا چند ژن در یک سلول جهش می یابند. جهش یک تغییر ژنتیکی است. جهش ژنتیکی پروتئین های غیر طبیعی ایجاد می کند. یا ممکن است از تشکیل این پروتئین ها جلوگیری کند.

یک پروتئین غیر طبیعی اطلاعات متفاوتی نسبت به یک پروتئین معمولی به سلول مخابره می کند. اتفاقی که می تواند باعث تکثیر غیرقابل کنترل سلول، تشکیل تومور و تبدیل شدن آن به سرطان شود.

درباره جهش های ژنتیکی

به صورت کلی دو نوع اصلی از جهش های ژنتیکی وجود دارند:

• جهش های ژنتیکی اکتسابی

جهش های اکتسابی شایع ترین علت سرطان هستند. این جهش ها ناشی از آسیب رسیدن به ژن های یک سلول خاص در طول زندگی فرد هستند. به عنوان مثال، این یک سلول پستان یا یک سلول روده بزرگ با داشتن این جهش ژنتیکی چندین بار تقسیم می شود و یک تومور سرطانی را تشکیل می دهد. تومور یک توده غیر طبیعی است. سرطانی که به دلیل جهش های اکتسابی ایجاد می شود، سرطان پراکنده نامیده می شود. جهش های اکتسابی در تمام سلول های بدن یافت نمی شوند و از والدین به فرزند منتقل نمی شوند.

عواملی که باعث ایجاد این جهش ها می شوند عبارتند از:

• مصرف تنباکو
• اشعه ماوراء بنفش (UV).
• ویروس ها
• سن
• جهش های ژنتیکی ارثی

جهش های ژنتیکی ارثی یا ژرمینال کمتر رایج هستند. یک جهش ژرمینال در یک سلول اسپرم یا سلول تخمک رخ می دهد. در زمان لقاح هم مستقیما از والدین به فرزند منتقل می شود. با رشد کردن جنین و تبدیل شدنش به نوزاد، جهش ژنتیکی موجود در اسپرم اولیه یا سلول تخمک در تمام سلول های بدن کپی می شود. از آنجایی که جهش های ژنتیکی بر سلول های تولید مثلی تأثیر می گذارد، می توانند از نسلی به نسل دیگر منتقل شوند.

سرطان ناشی از جهش‌های مولد را سرطان ارثی می‌گویند. و بسته به نوع سرطان، حدود 5 تا 20 درصد از کل سرطان ها را تشکیل می دهند.

ژن های مرتبط با سرطان

ژن های مختلفی وجود دارند که تحت تأثیر جهش های ژنتیکی قرار می گیرند و موجب بروز سرطان می شوند. از جمله:

ژن های سرکوبگر تومور : BRCA1، BRCA2، p53  و TP53

انکوژن ها : HER2، خانواده ژن های RAS

ژن های ترمیم گر DNA مانند : BRCA1، BRCA2، p53

مطالعات تخصصی