سرطان پانکراس ارثی

درصد بسیار زیادی از سرطان ها ناشی از جهش های ژنتیکی هستند. همانطور که در سایر مقالات به‌آیند نیز توضیح داده ایم، این جهش های ژنتیکی می توانند ناشی از عوامل موروثی باشند (یعنی از والدین به فرزندان منتقل شده باشند)، یا در اثر عوامل طبیعی  و محیطی ایجاد شده باشند. از نظر تئوری، منظور از سرطان پانکراس ارثی ، سرطان پانکراسی است که در اثر جهش های ژنتیکی موروثی در بدن بیمار ایجاد شده باشد.

سرطان ارثی

به عنوان مثال طی تحقیقات، مشخص شده که برخی از جهش های ژنتیکی مربوط به ژن های BRCA می توانند شانس ابتلا به سرطان سینه و تخمدان را در افرادی که دارای آنها هستند، افزایش دهند.

از طرف دیگر جهش های ژنتیکی که با سندروم لینچ (برای آشنایی بیشتر مقاله سندروم های سرطان ارثی را مطالعه کنید) مرتبط هستند می توانند شانس ابتلا به سرطان روده و آندومتر را در فرد افزایش دهند. همچنین وجود جهش ژنتیکی در ژن TP53 اغلب در افراد مبتلا به سندروم Li Fraumeni پیدا می شود، که این سندروم می تواند باعث بروز چندین نوع سرطان مختلف در طول دوران زندگی فرد شود.

اما آیا جهش های ژنتیکی دیگری هم وجود دارند که با ابتلا به سرطان پانکراس یا لوزالمعده مرتبط باشند؟ و اینکه آیا سرطان پانکراس هیچوقت جزو سرطان های ارثی بوده است یا نه؟

ما با مطالعه تحقیقات گسترده، این موضوع را بررسی کرده ایم و در این مقاله قصد داریم بیشتر در مورد مقوله سرطان پانکراس ارثی با شما صحبت کنیم.

آیا سرطان پانکراس می تواند ارثی باشد؟

به گفته متخصص ژنتیک سرطان مجموعه به آیند، دکتر امینه واقفی، تقریبا 20 تا 30 درصد از بیمارانی که تشخیص داده می شود به سرطان پانکراس مبتلا هستند، ممکن است عوامل ژنتیکی و ارثی برای ابتلا به آن داشته باشند.

اما در تمام آزمایش هایی که صورت گرفته اند، مشخص شده که تنها 7 درصد از این افراد دارای جهش های ژنتیکی ارثی در ژن هایی مانند  BRCA هستند. 5 درصد دیگر هم افرادی هستند که سابقه خانوادگی از سرطان پانکراس دارند، که یک جهش ژنتیکی ناشناخته است.

با این اوصاف سرطان پانکراس ارثی یک افسانه نیست، چراکه عوامل ژنتیکی می توانند موجب بروز آن شده یا شانس ابتلا به آن را بالا ببرند.

کدام جهش های ژنتیکی با سرطان پانکراس مرتبط هستند؟

همانطور که در ابتدای مقاله هم اشاره کردیم، جهش های ژنتیکی در ژن های خاص، می توانند منجر به بروز سرطان های خاص شوند. رایج ترین ژن هایی که بروز جهش در آنها می تواند باعث شکل گیری سرطان پانکراس شود، ژن های BRCA (شامل BRCA1 و BRCA2) هستند. اما ژن های دیگری هم هستند که جهش در آنها نیز با ابتلا به سرطان پانکراس ارتباط دارد. از جمله ژن های CDKN2A، STK11، TP53 و PRSS1.

چگونه بفهمیم که یکی از این جهش های ژنتیکی را داریم؟

اصولا انجام غربالگری سرطان از سن 40 سالگی به بعد به صورت سالانه به همه افراد توصیه می شود. اما غربالگری های معمولی الزاما نشان دهنده وجود جهش های ژنتیکی خطرناک یا ارثی نیستند.

اصولا زمانی باید نگران وجود جهش های ژنتیکی سرطانی در بدن خود باشید که یکی دیگر از اعضای خانواده شما نیز به آن سرطان مبتلا است. بنابراین اگر عضو دیگری از افراد خانواده مستقیم شما (مانند والدین، برادر و خواهر یا فرزندان) به سرطان پانکراس مبتلا شد، یعنی احتمال اینکه سرطان او ارثی بوده و ژن این بیماری در بدن شما هم وجود داشته باشد، هست.

طبیعتا هرچقدر تعداد افرادی که در خانواده شما به سرطان پانکراس مبتلا هستند یا بوده اند، بیشتر باشد شانس داشتن ژن این سرطان هم بالاتر است. از طرف دیگر معمولا سرطان های ارثی در سن زیر 50 سال خودشان را نشان می دهند. پس اگر عضو خانواده مبتلا به سرطان پانکراس زیر 50 سال سن داشت، احتمالا ژن آن سرطان در خانواده شما وجود دارد و باید تحت آزمایش قرار بگیرید.

برای اطمینان از داشتن یا نداشتن جهش ژنتیکی مرتبط با سرطان پانکراس ارثی باید در یک مرکز معتبر مانند به آیند، تحت تست ژنتیک سرطان قرار بگیرید تا مشخص شود که آیا آن ژن سرطانی در شما هم وجود دارد یا خیر.

اگر جهش ژنتیکی سرطان پانکراس ارثی را داشتیم چه کنیم؟

اگر نتایج تست ژنتیک سرطان مثبت باشد ممکن است نیاز داشته باشید تا یک آزمایش تصویربرداری هم انجام دهید. مخصوصا اگر شانس ابتلای شما بالا باشد. پس باید در این زمینه حتما با پزشک متخصص خود و یک مشاور ژنتیک سرطان صحبت کنید.

اما به خاطر داشته باشید که حتی داشتن جهش ژنتیکی سرطان ارثی به معنای آن نیست که شما الزاما به آن سرطان مبتلا هستید یا مبتلا خواهید شد، بلکه تنها به معنای آن است که باید بیشتر مراقب باشید چون شانس شما برای ابتلا به آن بیشتر از افراد عادی است.

چه عواملی موجب بروز سرطان پانکراس می شوند؟

احتمالا مجموعه ای از عوامل مختلف در این موضوع دخیل هستند. از جمله داشتن عوامل ژنتیکی و عوامل مربوط به سبک زندگی مانند سیگار کشیدن، مصرف مشروبات الکلی، رژیم غذایی ناسالم، قرار داشتن در محیط های پراشعه و خطرناک و غیره.

برای کاهش ریسک سرطان پانکراس چه کارهایی می توان انجام داد؟

چاقی، دیابت و سیگار کشیدن همه می توانند موجب بروز آماس و التهاب شوند که خود شانس بروز سرطان پانکراس را افزایش می دهد. بنابراین نگه داشتن یک وزن سالم، داشتن رژیم غذایی متعادل و دوری از مصرف مواد دخانی کارهایی هستند که می توانند شانس ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهند.

همچنین اگر فرد دارای جهش های ژنتیکی ارثی سرطان پانکراس باشد، پزشکان متخصص با انجام آزمایش های غربالگری منظم می توانند در صورت بروز این سرطان آن را به سرعت تشیص داده و به موقع برای جلوگیری از پیشرفت و فعال شدن کامل آن اقدام کنند.

علائم سرطان پانکراس ارثی کدامند؟

فارغ از وضعیت جهش های ژنتیکی (چه در موارد ارثی و چه در موارد محیطی)، سرطان پانکراس اغلب در مراحل اولیه شکل گیری و پیشرفتش بدون علائم است. بنابراین علائم بارز سرطان پانکراس زمانی شروع به نمایش خود می کنند که سرطان به شکل قابل توجهی پیشرفت کرده است. رایج ترین علائم سرطان پانکراس عبارتند از:

• شکم یا کمر درد (که گاهی از اوقات حسی مانند یک کمربند از درد دور قسمت میانی بدن دارد)
• کاهش وزن ناخواسته
• زردی (زرد شدن رنگ چشم یا پوست)

آیا درمان سرطان پانکراس ارثی با درمان نوع معمولی آن متفاوت است؟

اصولا روش های درمانی سرطان پانکراس برای انواع ژنتیکی یا طبیعی آن تفاوتی ندارند. با این احوال افرادی که سرطان پانکراس آنها ناشی از عوامل ژنتیکی است، معمولا نتایج بهتری از درمان می گیرند. چراکه رفتار سلول های سرطانی آنها الگومندتر و قابل پیش‌بینی تر است و همچنین بدنشان ممکن است واکنش بیشتری نسبت به برخی از داروها یا روش های درمانی داشته باشد.

مطالعات تخصصی