درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که از داروها یا مواد دیگر برای شناسایی و حمله دقیق به انواع خاصی از سلول های سرطانی استفاده میکند. درمان هدفمند می‌تواند به تنهایی یا در ترکیب با سایر درمان‌ها مانند شیمی درمانی ، جراحی یا پرتودرمانی استفاده شود. اگر برنامه درمانی شما شامل درمان هدفمند است، دانستن نحوه عملکرد آن و آنچه که باید انتظار داشت می‌تواند به شما در آماده شدن برای درمان و تصمیم گیری آگاهانه در مورد مراقبت هایتان کمک کند.
گروه پزشکان بهایند، اولین مرکز هوشمند فوق تخصصی پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان (اولین مرکز تخصصی درمان هدفمند و ایمنی درمانی)
ارتباط مستقیم با مرکز:
برای دریافت بروشور ها روی قسمت مربوطه در زیر کلیک کنید
درمان هدفمند چیست؟
درمان هدفمند یا تارگت تراپی (Targeted therapy) یک روش جدید برای درمان سرطان است. در این روش، داروها یا مواد دیگر طوری طراحی شده‌اند که فقط به سلول‌های سرطانی حمله کنند و به سلول‌های سالم بدن آسیبی نرسانند. این روش مثل یک تیرانداز ماهر است که فقط به هدف شلیک میکند و به اطراف تیر نمی‌زند.
درمان هدفمند نوعی درمان سرطان است که از داروهایی استفاده می کند که برای “هدف قرار دادن” سلول های سرطانی بدون تأثیر بر سلول های طبیعی طراحی شده اند.
سلول‌های سرطانی معمولاً در ژن‌های خود تغییراتی دارند که آنها را از سلول‌های طبیعی متمایز میکند. ژن‌ها بخشی از DNA سلول هستند که به سلول می‌گویند کارهای خاصی را انجام دهد. هنگامی که یک سلول تغییرات ژنی خاصی داشته باشد، مانند یک سلول طبیعی رفتار نمی‌کند. به عنوان مثال، تغییرات ژنی در سلول‌های سرطانی ممکن است به سلول اجازه دهد خیلی سریع رشد و تقسیم شود. این نوع تغییرات همان چیزی است که آن را به یک سلول سرطانی تبدیل میکند.
اما انواع مختلفی از سرطان وجود دارد و همه سلول‌های سرطانی یکسان نیستند. به عنوان مثال، سلول‌های سرطان روده بزرگ و سرطان سینه تغییرات ژنی متفاوتی دارند که به آنها در رشد و یا گسترش کمک میکند. حتی در بین افراد مختلف با یک نوع کلی سرطان (مانند سرطان روده بزرگ)، سلول‌های سرطانی می‌توانند تغییرات ژنی متفاوتی داشته باشند، که باعث می‌شود نوع خاص سرطان روده بزرگ یک فرد با فرد دیگر متفاوت باشد.
محققان همچنین دریافته‌اند که محیطی که سرطان‌های مختلف در آن شروع به رشد و تکثیر می‌کنند، همیشه یکسان نیست. به عنوان مثال، برخی از سرطان‌ها دارای انواع خاصی از پروتئین‌ها یا آنزیم‌ها هستند که پیام‌های خاصی را برای رشد و تکثیر سلول سرطانی ارسال می‌کنند.
دانستن این جزئیات منجر به توسعه داروهایی شده است که می‌توانند این پروتئین‌ها یا آنزیم‌ها را “هدف قرار دهند” و پیام‌های ارسالی را مسدود کنند. داروهای هدفمند می‌توانند سیگنال‌هایی را که باعث رشد سلول‌های سرطانی می‌شوند مسدود یا خاموش کنند، یا به سلول‌های سرطانی سیگنال دهند که خود را از بین ببرند.
درمان هدفمند نوعی مهم از درمان سرطان است و محققان با کسب اطلاعات بیشتر در مورد تغییرات خاص در سلول‌های سرطانی، داروهای هدفمند بیشتری را توسعه خواهند داد. اما تاکنون، تنها تعداد کمی از انواع سرطان‌ها به طور معمول فقط با استفاده از این داروها درمان می‌شوند. اکثر افرادی که تحت درمان هدفمند قرار می‌گیرند، به جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی یا هورمون درمانی نیز نیاز دارند.
درمان هدفمند چه تفاوتی با شیمی درمانی دارد؟
داروهای درمان هدفمند، مانند سایر داروهای مورد استفاده برای درمان سرطان، از نظر فنی شیمی درمانی در نظر گرفته می‌شوند. اما داروهای درمان هدفمند مانند داروهای شیمی درمانی عمل نمی‌کنند. داروهای هدفمند بر روی برخی از تغییراتی که سلول‌های سرطانی را از سلول‌های طبیعی متمایز میکند، تمرکز می‌کنند. این باعث می‌شود که آنها از دو جهت کلیدی با شیمی درمانی متفاوت عمل کنند:
- به دلیل عملکرد هدفمندشان، این داروها بر روی سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند و بیشتر سلول‌های طبیعی و سالم را به حال خود رها می‌کنند. شیمی درمانی سنتی برای اکثر سلول‌ها سیتوتوکسیک (cytotoxic) است، به این معنی که علاوه بر آسیب رساندن و کشتن سلول‌های سرطانی، می‌تواند به سلول‌های طبیعی و سالم نیز آسیب برساند.
- داروهای هدفمند اغلب با مسدود کردن سلول‌های سرطانی از کپی کردن خود عمل می‌کنند. این بدان معناست که آنها می‌توانند به توقف تقسیم سلول سرطانی و ایجاد سلول‌های سرطانی جدید کمک کنند. با این حال، شیمی درمانی سنتی، سلول‌های سرطانی را که قبلاً ساخته شده‌اند، می‌کشد.
تارگت تراپی یا درمان هدفمند چگونه عمل میکند؟
درمان‌های هدفمند برای یافتن و حمله به مناطق یا مواد خاص در سلول‌های سرطانی ساخته شده‌اند، یا می‌توانند انواع خاصی از پیام‌های ارسال شده در داخل سلول سرطانی را که به آن می‌گویند رشد کند، شناسایی و مسدود کنند.
برخی از مواد موجود در سلول‌های سرطانی که به “اهداف” درمان‌های هدفمند تبدیل می‌شوند عبارتند از:
پروتئینی روی یک سلول سرطانی که روی سلول‌های طبیعی وجود ندارد.
پروتئین خاصی که به مقدار زیاد روی یک سلول سرطانی وجود دارد.
پروتئینی که به نوعی روی یک سلول سرطانی جهش یافته (تغییر یافته) است.
- تغییرات ژنی (DNA) که در یک سلول طبیعی وجود ندارد.
عملکرد داروهای هدفمند می‌تواند به این صورت باشد:
- مسدود کردن یا خاموش کردن سیگنال‌های شیمیایی که به سلول سرطانی می‌گویند رشد و تقسیم شود.
- تغییر پروتئین‌ها در داخل سلول‌های سرطانی به طوری که سلول‌ها بمیرند.
- توقف ساخت رگ‌های خونی جدید برای تغذیه سلول‌های سرطانی.
- تحریک سیستم ایمنی بدن برای کشتن سلول‌های سرطانی.
- حمل سموم به سلول‌های سرطانی برای کشتن آنها، اما نه سلول‌های طبیعی.
عملکرد داروها می‌تواند بر محل کار این داروها و عوارض جانبی آنها تأثیر بگذارد.
لازم به ذکر است که برخی از داروهای درمان هدفمند، به عنوان مثال، آنتی بادی‌های مونوکلونال (monoclonal antibodies)، به بیش از یک روش برای کنترل سلول‌های سرطانی عمل می‌کنند و ممکن است به عنوان ایمونوتراپی نیز در نظر گرفته شوند زیرا سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند.
تارگت تراپی به عنوان پزشکی دقیق عمل میکند
درمان هدفمند گاهی اوقات پزشکی دقیق (precision medicine) یا پزشکی شخصی (personalized medicine) نامیده می‌شود. دلیل این امر این است که آنها برای هدف قرار دادن دقیق تغییرات یا مواد خاص در سلول‌های سرطانی ساخته شده‌اند و این اهداف حتی زمانی که افراد به یک نوع سرطان مبتلا هستند می‌توانند متفاوت باشند. انواع خاصی از تومورها پس از بیوپسی یا جراحی برای اهداف مختلف آزمایش می‌شوند و این می‌تواند به یافتن موثرترین درمان کمک کند. یافتن یک هدف خاص، تطبیق بیماران با درمان را دقیق‌تر یا شخصی‌تر میکند.
برخی از داروهای هدفمند “هدفمندتر” از سایرین هستند. درمان‌های هدفمند به عنوان داروهای مولکولی کوچک یا بزرگ طبقه بندی می‌شوند.
- داروهای مولکولی کوچک (Small molecule drugs) به اندازه کافی کوچک هستند که پس از یافتن سلول سرطانی وارد آن شوند. آنها با هدف قرار دادن یک ماده خاص در داخل سلول و مسدود کردن آن عمل می‌کنند.
- داروهای مولکولی بزرگ (Large molecule drugs) معمولاً نمی‌توانند در سلول جای بگیرند. آنها با حمله و سپس تضعیف یا از بین بردن پروتئین‌ها یا آنزیم‌های روی سطح سلول عمل می‌کنند. آنها اغلب به عنوان “قفل و کلید” توصیف می‌شوند زیرا مولکول مانند کلیدی است که آنزیم یا پروتئین روی سطح سلول را مانند قفل باز میکند. کلید در قفل قرار می‌گیرد و به دارو اجازه می‌دهد تا عمل کند.
انواع درمان هدفمند
بسیاری از انواع سرطان را می‌توان با درمان‌های هدفمند درمان کرد و انواع مختلفی از درمان‌های هدفمند وجود دارد. در اینجا چند نوع با چند نمونه از نحوه استفاده آنها آورده شده است.
- مهارکننده‌های تکثیر عروقی (Angiogenesis inhibitors): اینها تشکیل رگ‌های خونی جدید را که سلول‌های سرطانی را تغذیه می‌کنند، مهار می‌کنند. مثال: bevacizumab (بسیاری از سرطان‌های مختلف).
- آنتی بادی‌های مونوکلونال: اینها ممکن است مولکول‌ها را به تنهایی یا مولکول‌هایی با داروها را به داخل یا روی سلول سرطانی منتقل کنند تا آن را بکشند. مثال‌ها: alemtuzumab (برخی از سرطان‌های خون مزمن)، trastuzumab (برخی از سرطان‌های سینه)، cetuximab (برخی از سرطان‌های کولورکتال، ریه، سر و گردن).
- مهارکننده‌های پروتئازوم (Proteasome inhibitors): اینها عملکردهای طبیعی سلول را مختل می‌کنند تا سلول‌های سرطانی بمیرند. مثال: bortezomib (میلوم متعدد).
- مهارکننده‌های انتقال سیگنال (Signal transduction inhibitors): اینها سیگنال‌های سلولی را مختل می‌کنند به طوری که عملکرد سلول سرطانی را تغییر می‌دهند. مثال: imatinib (برخی از سرطان‌های خون مزمن).
درمان هدفمند چه مزایایی دارد؟
- عوارض جانبی کمتر: چون این داروها فقط سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند، عوارض جانبی آنها نسبت به شیمی درمانی کمتر است. برای اطلاع از عوارض درمان هدفمند کلیک کنید.
- موثرتر: در بسیاری از موارد، درمان هدفمند در از بین بردن سلول‌های سرطانی موثرتر از شیمی درمانی عمل می کنند.
درمان هدفمند سرطان یا تارگت تراپی سرطان
اطلاعات زیر توضیح می‌دهد که هنگام دریافت درمان هدفمند چه انتظاراتی ممکن است داشته باشید. داروهای دیگری نیز وجود دارند که برای درمان سرطان به روش‌های مختلف استفاده می‌شوند، از جمله شیمی‌درمانی، هورمون درمانی و ایمنی درمانی.
دریافت درمان هدفمند به روش تزریق وریدی (IV)
برخی از درمان‌های هدفمند به صورت تزریق وریدی (infusion) انجام می‌شوند. در این روش، دارو از طریق یک لوله پلاستیکی کوچک و نرم به نام کاتتر (catheter) مستقیماً وارد جریان خون شما می‌شود.
برای قرار دادن کاتتر، ابتدا یک سوزن به داخل رگ ساعد یا دست شما وارد می‌شود. سپس سوزن خارج شده و کاتتر در رگ باقی می‌ماند.
بعضی از بیماران ممکن است یک کاتتر ورید مرکزی (central venous catheter – CVC) یا پورت (port) داشته باشند که به دارو اجازه می‌دهد هر بار از طریق همان مسیر وارد بدن شود. این کاتتر یا پورت تا زمانی که شما تحت درمان هستید در بدن باقی می‌ماند، بنابراین نیازی نیست که هر بار سوزن به شما زده شود. انواع مختلفی از کاتترهای ورید مرکزی وجود دارد.
داروهای تزریقی وریدی به روش‌های زیر تجویز می‌شوند:
- تزریق سریع (IV push): داروها می‌توانند به سرعت و طی چند دقیقه از طریق کاتتر و با استفاده از سرنگ تزریق شوند.
- تزریق وریدی (IV infusion): معمولاً تزریق وریدی از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد. در این روش، محلول دارویی از یک کیسه پلاستیکی و از طریق لوله‌ای که به کاتتر متصل است، وارد بدن می‌شود. جریان دارو معمولاً توسط دستگاهی به نام پمپ IV کنترل می‌شود.
دریافت درمان هدفمند به روش خوراکی
اگر داروی درمان هدفمند به صورت خوراکی مصرف شود، شما قرص، کپسول یا مایع را مانند سایر داروها می‌بلعید. درمان هدفمند خوراکی معمولاً در خانه انجام می‌شود. به همین دلیل، بسیار مهم است که مطمئن شوید دقیقاً چگونه باید آن را مصرف کنید.
اگر شما و پزشکتان تصمیم گرفته‌اید که شیمی‌درمانی خوراکی بهترین گزینه درمانی برای شماست، حتماً سوالات خود را بپرسید و در مورد موارد زیر راهنمایی بگیرید:
نحوه و زمان مصرف: شما باید دستورالعمل‌های واضحی در مورد میزان و زمان مصرف دارو داشته باشید. شما باید دوز دقیق را در زمان دقیق و دقیقاً به همان مدتی که قرار است مصرف کنید، مصرف کنید. دوزهای خوراکی طوری تنظیم می‌شوند که سطح یکسانی از دارو در بدن شما باقی بماند تا سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و از بین ببرد. عدم مصرف صحیح دارو می‌تواند بر اثربخشی آن تأثیر بگذارد. گاهی اوقات تغییر دوز لازم است، اما هیچ تغییری را بدون دستور پزشک انجام ندهید. اگر یک دوز را فراموش کردید یا دیر مصرف کردید، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. آنها باید هنگام تصمیم گیری در مورد اینکه آیا درمان مؤثر است یا خیر، از این موضوع مطلع باشند. همچنین ممکن است به پزشک کمک کند تا در مورد تغییر میزان یا زمان مصرف دارو تصمیم بگیرد.
نحوه نگهداری: اطلاعات زیادی در مورد عوارض طولانی مدت برخی از درمان‌های هدفمند که ممکن است نیاز به نگهداری ویژه داشته باشند، در دسترس نیست. اما بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که برای احتیاط، اقدامات احتیاطی را انجام دهید. برای کسب اطلاعات بیشتر، به بخش “ایمنی درمان هدفمند” مراجعه کنید.
هزینه: داروهای ضد سرطان خوراکی می‌توانند گران باشند. حتماً در مورد هزینه درمان خود از پزشک خود سوال کنید تا هنگام مراجعه به داروخانه یا دریافت صورتحساب خود غافلگیر نشوید، به خصوص اگر دارو در داروخانه‌ها موجود نباشد. بسته به نوع دارو، برخی از بیمه‌ها تمام هزینه را پوشش نمی‌دهند یا ممکن است اصلاً آن را پوشش ندهند. گاهی اوقات می‌توانید کمک مالی دریافت کنید، اما بسیاری از مردم باید برای این داروها پول بیشتری نسبت به درمانی که با سوزن در بیمارستان یا کلینیک انجام می‌شود، بپردازند.
حتماً در مورد هر مشکلی که در مصرف داروهای خوراکی در خانه دارید، به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید. به عنوان مثال، اگر استفراغ می‌کنید یا حالت تهوع دارید، ممکن است احساس بیماری کنید و نتوانید داروی خود را مصرف کنید. یا ممکن است نتوانید قرص خود را نگه دارید و آن را بالا بیاورید. پزشک شما باید از هر گونه مشکلی مطلع باشد تا در صورت نیاز بتواند برنامه درمانی شما را تغییر دهد.
آیا لازم است دیگران را از تماس با داروی هدفمند خودم محافظت کنم؟
در مورد لزوم محافظت از دیگران در برابر تماس با شیمی‌درمانی سنتی یا استاندارد، اطلاعات زیادی وجود دارد زیرا این داروها خطرناک هستند. با این حال، از آنجایی که داروهای درمان هدفمند جدیدتر هستند، اطلاعات زیادی در مورد عوارض طولانی مدت تماس با آنها در دسترس نیست.
برای حفظ ایمنی، بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند که با داروهای درمان هدفمند مانند مواد خطرناک برخورد شود و اقدامات احتیاطی مشابهی انجام شود. برای کسب اطلاعات بیشتر، “ایمنی درمان هدفمند” را مطالعه کنید.
سخن پایانی
چنانچه به مشاوره نیاز دارید یا اگر به دنبال یک تیم متخصص با تجربه و کار آزموده در درمان سرطان در ایران هستید، فهرست متخصصان ما را در این زمینه بررسی کنید. این متخصصان کارآزموده روش های جدید درمان سرطان را به بهترین شکلی که مناسب شماست به شما ارائه می دهند.
ما اینجاییم تا به شما کمک کنیم. همین الان جهت رزرو نوبت و مشاوره با ما تماس بگیرید.
شاد و تندرست باشید.
منابع: www.cancer.org
