عوارض رادیوتراپی مغز

در مقالات این وبسایت زیاد در مورد رادیوتراپی یا همان پرتو درمانی صحبت کرده ایم. چنانچه مطالب وبلاگ به‌آیند را دنبال کرده باشید، احتمالا با این روش درمان سرطان آشنایی دارید.

اگر بخواهیم به صورت خلاصه تعریفی مجدد از پرتو درمانی ارائه دهیم، باید بگوییم که رادیوتراپی یکی از بهترین روش های درمان انواع سرطان است که بعد از جراحی رتبه دوم درمان های رایج سرطان را در اختیار دارد. پرتو درمانی با استفاده از اشعه های ایکس قدرتمند و البته قابل کنترل، به صورت داخلی یا بیرونی سلول های سرطانی را تحت تأثیر قرار داده، و با وارد کردن آسیب به DNA سلول های تومور سرطانی، باعث توقف رشد و مرگ آنها می شود.

گرچه پرتو درمانی ایمنی بسیار زیادی دارد و عملا یک درمان غیرتهاجمی است، اما به هر حال عوارض و خطرات مخصوص به خودش را نیز دارد. گرچه می توانید اطلاعات جامعی درباره عوارض پرتو درمانی را در این مقاله پیدا کنید، اما در مطلب حاضر قصد داریم تا بیشتر روی عوارض رادیوتراپی مغز تمرکز کنیم.

درمان تومور مغزی با رادیوتراپی

مغز در عمل مهمترین عضو و اندام بدن است که می تواند به سرطان دچار شود. درمان سرطان مغز یکی از دشوار ترین درمان های سرطان به شمار می رود. در عمل بهترین راهکار درمان سرطان مغز، در صورت امکان انجام جراحی است. البته در صورتی که تومور سرطانی شرایط لازم برای جراحی را داشته باشد. در غیر اینصورت باید از روش های غیر مستقیم مانند پرتو درمانی برای بهبود وضعیت سرطان مغز استفاده کرد. علاوه بر این، پرتو درمانی می تواند به عنوان درمان مکمل جراحی سرطان مغز هم مورد استفاده قرار بگیرد. به این صورت که بعد از جراحی سلول های سرطانی باقی مانده را از بین می برد و از بازگشت سرطان جلوگیری می کند. همچنین می تواند پیش از جراحی، برای کوچک کردن اندازه تومور سرطانی استفاده شود تا جراح رحت تر بتواند کل تومور را حذف کند.

درصد موفقیت پرتو درمانی مغز

همانطور که اشاره کردیم، رادیوتراپی دومین روش رایج برای درمان سرطان است. اگر درصد موفقیت و اثرگذاری پرتو درمانی بالا نبود، این روش هرگز نمی توانست به جایگاه دوم بعد از جراحی دست پیدا کند. واقعیت این است که پرتو درمانی اگر زیر دست یک متخصص ماهر انجام بپذیرد می تواند اثرات فوق العاده مثبتی داشته باشد. اما باید این نکته را در نظر بگیرید که به هر حال رادیوتراپی درمان قدرتمندی نیست. به همین خاطر هم هست که اغلب در قالب درمان تکمیلی مورد استفاده می گیرد. اگر سرطان را در مراحل اول که هنوز رشد و گسترش چندانی پیدا نکرده است، رادیوتراپی کنید، می توانید تنها با همین روش و بدون استفاده از جراحی سرطان را درمان کنید. اما در مراحل پیشرفته تر، رادیوتراپی نمی تواند آنقدر قدرتمند باشد که کل سرطان را درمان کند.

یکی از علل این امر متمرکز بودن هدفگیری این روش است. رادیوتراپی نمی تواند بیشتر از یک نقطه کوچک را در ناحیه تحت درمان هدفگیری کند. به همین خاطا اگر تومور زیادی بزرگ باشد، یا در بدن پخش شده باشد، پرتو درمانی نمی تواند به تنهایی آن را درمان کند. علاوه بر این، اگر دوز اشعه های تابیده شده به بدن زیاد باشد، می تواند خطرات و آسیب های جدی به بافت های سالم وارد کند. از این رو نمی توان نواحی زیادی را پرتو درمانی کرد.

عوارض رادیوتراپی برای اطرافیان

از آنجایی که اشعه های مورد استفاده در پرتو درمانی ماهیت رادیواکتیو دارند، بسیاری از افراد هستند که نگران رادیواکتیو شدن بدن خود هستند. از این رو بسیاری از افراد هستند که از فرد تحت درمان می ترسند، چون فکر می کنند بدنش تحت اشعه بوده و رادیو اکتیو است.

این باور درست نیست.

اگر از پرتو درمانی بیرونی (منبع تابش اشعه در بیرون از بدن قرار دارد) استفاده کنید، بدن شما هرگز رادیواکتیو نمی شود و نمی تواند پرتو ساطع کرده، و به اطرافیان آسیبی برساند. پس خیالتان راحت باشد.

اما چنانچه از پرتو درمانی داخلی استفاده کنید، یک ماده رادیواکتیو کوچک با جراحی داخل بدن شما، و نزدیک بافت سرطان قرار می گیرد. در این شرایط چون منبع ساطع کننده اشعه در بدن شما حاضر است، ممکن است بتواند روی اطرافیان تأثیر بگذارد. در این وضعیت بهتر است نزدیک افراد پر خطر و مخصوصا زنان باردار نباشید، تا زمانی که جسم مورد نظر از بدن شما خارج شود. هرچند به صورت کلی رادیوتراپی داخلی بسیار کمتر از پرتو درمانی بیرونی انجام می شود.

 ریزش مو در رادیوتراپی مغز

در زمانی که پرتو درمانی را در ناحیه سر انجام می دهید، به احتمال زیاد ریزش مو را تجربه خواهید کرد. ریزش مو از جمله عوارض رادیوتراپی مغز است. اما رادیوتراپی نواحی دیگر بدن منجر به ریزش مو نخواهد شد. پس چنانچه به جز ناحیه سر، بخش دیگری از بدن را پرتو درمانی کنید دچار ریزش مو نخواهید شد.

عوارض پرتو درمانی مغز

رادیوتراپی مغز می تواند باعث بروز عوارض جانبی کوتاه مدتی مانند خستگی و مریضی شود. این عوارض غالبا در طی چند هفته بعد از درمان خود به خود از بین می روند. اما ممکن است به عوارض جانبی بلند مدت هم دچار شوید، که ممکن است تا مدت زیادی پایدار بمانند یا حتی همیشگی باشند.

کادر درمانی و متخصص رادیوتراپی انکولوژی شما، پیش از شروع درمان در مورد این عوارض با شما صحبت می کنند تا پیش از وقوع، راهکارهایی برای مدیریت آنها پیدا کنید.

عوارض رادیوتراپی مغز می توانند از فرد به فرد متفاوت باشند. همچنین به دیگر درمان هایی که در حال انجام آنها هستید نیز بستگی دارند. به عنوان مثال اگر همزمان با پرتو درمانی در حال شیمی درمانی هم باشید، این روش می تواند عوارض رادیوتراپی را تشدید کند.

عوارض رادیوتراپی به صورت عمومی عبارتند از:

• ضعف و بی حالی. ممکن است در طول جلسات پرتو درمانی احساس خستگی و بی حالی داشته باشید. این عوارض با پیش رفتن درمان شدید تر هم می شوند. همچنین ممکن است احساس ضعف و فقدان انرژی را نیز تجربه کنید. خستگی و بی حالی بعد از رادیوتراپی می تواند تا چند هفته بعد از درمان ادامه پیدا کند، اما در اغلب موارد رفته‌رفته از بین می رود. رعایت مواردی همچون ورزش منظم و مصرف غذاهای پر کالری و انرژی‌زا می توانند در مدیریت این عارضه مفید باشند.
• ریزش و نازک شدن مو. رادیوتراپی مغز می تواند موجب ریزش مو و لاغر شدن بدن شود. چنانچه پرتو درمانی روی ناحیه به خصوصی از سر در حال انجام است، به صورت عمومی فقط موی همان ناحیه از سر می ریزد. همچنین به خاطر عبور اشعه های رادیوتراپی، موهای ناحیه مقابل هم ممکن است دچار ریزش شوند. به این ناحیه، ناحیه خروج می گویند. اینکه موهای شما بعد از درمان دوباره رشد بکنند یا نه، به نوع رادیوتراپی که در حال انجام آن هستید بستگی دارد.
• احساس مریضی. ممکن در طول جلسات پرتو درمانی مغز و تا چند هفته بعد از آن احساس مریضی داشته باشید. مریضی ناشی از پرتو درمانی را اغلب به راحتی می توان با داروهای مختلف کنترل کرد.
• بدتر شدن علائم تومور مغزی. رادیوتراپی سرطان مغز می تواند در گاهی از اوقات، قبل از اینکه وضعیت را بهبود ببخشد باعث بدتر شدن علائم سرطان مغز شود. این امر به خاطر ورم مغز ناشی از رادیوتراپی است. این ورم فشار روی سر را زیاد تر کرده و باعث بدتر شدن علائم می شود. علائمی مانند سردرد، احساس بیماری و تشنج.
• اثرگذاری روی عملکرد مغز. این از جمله عوارض نادر و طولانی مدت رادیوتراپی مغز است. پرتو درمانی می تواند باعث تغییر بافت مغز شود.عروق خونی مغز ممکن است به آرامی دچار ترس شده و مسدود شوند. اتفاقای که منجر به کاهش تغذیه خون به مغز می شود. روندی که در نهایت می تواند باعث بروز مشکلاتی مانند: مشکلاتی در شفافیت تفکر، سخت تر شدن کارهایی که قبلا برای فرد زیاد سخت نبود، ضعیف شدن حافظه، گیجی و سردردهای مشابه میگرن، شود.
• تغییر سطح هورمونی. رادیوتراپی مغز می تواند باعث تغییر در سطح برخی از هورمون های خاص شود. مخصوصا اگر رادیوتراپی را در نزدیکی غده هیپوفیز انجام دهید. به عنوان مثال ممکن است به مشکلات تیروئید دچار شوید و سطح هورمون کورتیزول بدنتان کاهش پیدا کند.

بهترین متخصص پرتو درمانی

هرچقدر متخصصی که برای پرتو درمانی انتخاب می کنید ماهر تر، با تجربه تر و مطمئن تر باشد، شانس بروز این عوارض جانبی، مخصوصا عوارض جدی کمتر می شود. بنابراین سعی کنید در گزینش متخصص رادیولوژی انکولوژی خود دقت کافی داشته باشید و عجله نکنید.

گروه پزشکان به‌آیند افتخار دارد تا از حضور یکی از معتبرترین متخصصان پرتو درمانی در کشور، یعنی دکتر احسان کرباسی که از پیشگمان این درمان در ایران هستند، بهره‌مند باشد.

منبع