سرطان روده بزرگ چهارمین سرطان شایع در ایالات متحده است. در ایالات متحده حدود 130000 زن و مرد به سرطان روده بزرگ مبتلا شده و سالانه بیش از 50000 نفر از این بیماری می میرند. خطر مبتلا شدن به سرطان روده بزرگ در افراد تقریباً 6٪ است، اما این خطر در بین افرادی که یک خویشاوند درجه یک (والدین، خواهر و برادر یا فرزند) مبتلا به سرطان روده بزرگ دارند به 18٪ افزایش می یابد.
گروه پزشکان بهایند، اولین مرکز هوشمند فوق تخصصی پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان (اولین مرکز تخصصی درمان هدفمند و ایمنی درمانی)
ارتباط مستقیم با مرکز:
چه عواملی باعث سرطان روده بزرگ می شود؟
ژن های جهش یافته باعث سرطان روده بزرگ می شوند. همانطور که می دانید بدن انسان از تریلیون سلول تشکیل شده است. در داخل هر سلول دو مجموعه از 23 کروموزوم و یک مجموعه از هر والدین وجود دارد.
هر کروموزوم حاوی رشته های طولانی DNA است و هر DNA هزاران ژن را رمزگذاری می کند.
ژن ها اطلاعات ژنتیکی را که از هر دو والدین منتقل می شود دارند. ژن های مختلف مسئول ساختار ها و عملکرد های مختلف بدن هستند. به عنوان مثال انواع ژن های مختلف روی رنگ چشم، رنگ مو، قد و سایر خصوصیات جسمی تأثیر می گذارند.
ژن های دیگر رشد و تقسیم سلولی را تنظیم می کنند. با این وجود ژن های دیگر مانع از حمله سلول ها به بافت های همجوار یا انتشار آن به اندام های دیگر می شوند.
هنگامی که سلول ها بدون محدودیت در داخل روده بزرگ رشد می کنند، یک پولیپ روده بزرگ ایجاد می شود. اگر تغییرات ژنتیکی دیگری در آن پولیپ اتفاق بیفتد، پولیپ می تواند سرطانی شده و به بافت مجاور حمله کند و به مکان های مختلف گسترش یابد.
هنگامی که این پولیپ ها سرطانی می شوند، به بافت اطراف حمله می کنند و گسترش می یابند.
در چه شرایطی به جهش های ایجاد کننده سرطان روده بزرگ مبتلا می شویم؟
جهش ها (تغییر در ژن های فردی) را می توان از والدین به ارث برد. عوامل محیطی مانند تابش، مواد شیمیایی، اکسیدان ها و ویروس ها ممکن است این نوع جهش ها را ایجاد کنند.
جهش های اکتسابی در سلول اصلی وجود داشته و سپس از آن سلول در تمام سلول ها اصلی گسترش می یابد. به عنوان مثال ممکن است جهش به سلول های پولیپ یا سرطان محدود شود.
به طور کلی جهش های اکتسابی تمایل دارند فقط یک یا چند پولیپ روده بزرگ ایجاد کنند که با کولونوسکوپی قابل برداشت هستند. برداشتن این پولیپ ها به طور مؤثر از پیشرفت پولیپ روده بزرگ به سرطان روده جلوگیری می کند.
از طرف دیگر جهش های ژن ارثی موجود در هر سلول تمایل به ایجاد تعداد زیادی از پولیپ های روده بزرگ دارند. این پولیپ ها ممکن است خیلی زیاد یا خیلی بزرگ باشند که توسط کولونوسکوپی از بین نروند.
علاوه بر این پیشرفت پولیپ به سرطان مهاجم ممکن است به حدی سریع باشد که حتی کولونوسکوپی مکرر برای از بین بردن پولیپ و جلوگیری از سرطان روده بزرگ کافی نباشد.
در نهایت ممکن است برخی از سرطان ها بدون ایجاد پولیپی قابل تشخیص و امکان از بین بردن، مستقیماً از سلول های روده بزرگ ایجاد شوند. به همین دلیل برای جلوگیری از سرطان روده بزرگ در بیماران مبتلا به این بیماری ممکن است برداشتن جراحی روده بزرگ ضروری باشد.
سندرم سرطان روده بزرگ ارثی چیست؟
سندرم های سرطان روده بزرگ ارثی توسط جهش های ارثی خاص ایجاد می شوند که به خودی خود می توانند پولیپ روده بزرگ، سرطان روده بزرگ و سرطان های خارج از روده بزرگ یا کولون را ایجاد کنند.
سندرم سرطان روده بزرگ ارثی می تواند چندین عضو یک خانواده را تحت تأثیر قرار دهد. تقریباً 5٪ از کل سرطان های روده بزرگ در آمریکا ناشی از سندرم های ارثی سرطان روده بزرگ است.
بیمارانی که یکی از این سندرم ها را به ارث برده‌اند بسیار در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می باشند. خوشبختانه اکنون آزمایش خون برای تست این سندرم های ارثی سرطان روده بزرگ وجود دارد. هنگامی که یک سندرم در یکی از اعضای خانواده دیده شد، بهترین کار این است که تمامی افراد خانواده آزمایش های لازم را انجام بدهند.
پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP)
پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی یا FAP یک سندرم ارثی سرطان روده بزرگ است که در آن اعضای خانواده در جوانی به صدها تا هزاران پولیپ در روده بزرگ مبتلا می شوند. در صورتیکه این بیماری به موقع تشخیص داده نشود و اقدام درمانی انجام نگیرد ( برداشتن کولون یا روده بزرگ) ، افراد مبتلا به احتمال قوی به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند. این سرطان معمولاً وقتی بیماران در 40 سالگی خود قرار دارند ظاهر می شود. اما امکان دارد در بعضی افراد بیماری زودتر ظاهر شود. این بیماران همچنین در معرض ابتلا به سرطان های دیگری مانند سرطان های غده تیروئید، معده قرار دارند.
پولیپوزوم آدنوماتوز خانوادگی ضعیف شده ییا خفیف (AFAP)
پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی ضعیف شده یا خفیف AFAP یک نسخه ملایم تر از FAP است. بیماران مبتلا کمتر از 100 پولیپ روده بزرگ دارند. با این وجود آن ها در سنین جوانی هم در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار دارند. این افراد در معرض خطر پولیپ معده هم قرار می گیرند.
سرطان روده غیر پولیپوز ارثی (HNPCC)
سرطان روده غیرپولیپوز ارثی یا HNPCC یک سندرم سرطان ارثی است که در آن احتمال ابتلا اعضای خانواده آسیب دیده به سرطان های روده بزرگ، به خصوص در دهه 30 تا 40 افزایش می یابد. برخی از بیماران HNPCC همچنین در معرض خطر ابتلا به سرطان رحم، سرطان معده، سرطان تخمدان، سرطان حالب ( لوله هایی که کلیه ها را به مثانه وصل می کنند)، سرطان های مجاری صفراوی (مجاری خروج صفرا از کبد به روده ها) و سرطان مغز و پوست می باشند.
سندرم پولیپوز (MYH)
سندرم پولیپوزMYH یک سندرم سرطان روده بزرگ ارثی است که اخیراً کشف شده است. بیماران مبتلا به این سندروم معمولاً در حدود 40 سالگی دارای 10-100 پولیپ شده و در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار می گیرند.
سندرمMYH به صورت اتوزومال مغلوب به ارث می رسد و هر كدام از والدین یك نسخه از ژن جهش یافته را دارند. اکثر مبتلایان به سندرمMYH سابقه خانوادگی از ابتلا به پولیپ یا سرطان روده بزرگ ندارند، اما ممکن است برادران یا خواهران آنها این سندرم را داشته باشند.
چه افرادی باید برای مشاوره و آزمایش ژنتیکی اقدام کنند؟
مشاوره ژنتیکی که به دنبال آن آزمایش ژنتیکی انجام می شود، برای افرادی که علائم و شرایط زیر را دارند ضروری است:
- اگر فردی در خانواده شما به سرطان روده بزرگ زودرس دچار شده باشد، باید حتما به مشاوره ژنتیکی مراجعه نمایید. ( منظور از زودرس به وجود آمدن سرطان قبل از 50 سالگی می باشد.)
- فرد مبتلا به پولیپ های متعدد کولون
- خانواده هایی که در آن ها چند عضو مبتلا به سرطان روده بزرگ هستند.
- خانواده هایی با اعضای مبتلا به پولیپهای متعدد کولون
- خانواده هایی که در آن ها یکی از افراد دارای سرطان روده بزرگ در سنین جوانی می باشد.
- خانواده هایی که دارای سرطان های غیر روده‌ای مانند سرطان رحم، تیروئید، حالب، تخمدان ها، روده کوچک و غیره هستند.
آزمایش ژنتیکی بهتر است بدون مشاوره قبلی انجام نشود.
چرا مشاوره و آزمایش ژنتیک در سندرم های سرطان روده بزرگ ارثی مهم است؟
بیمارانی که سندرم سرطان ارثی روده بزرگ دارند، معمولاً هیچ علامتی نداشته و از داشتن پولیپ روده بزرگ یا سرطان روده بزرگ خود اطلاع ندارند. آن ها معمولاً در اوایل زندگی (اغلب قبل از سن 40 تا 50 سالگی) به سرطان روده بزرگ مبتلا می شوند.
بنابراین برای جلوگیری از سرطان روده بزرگ در بیماران مبتلا به سندرم سرطان ارثی روده بزرگ، غربالگری روده بزرگ باید در اوایل شروع شود. به عنوان مثال بیماران مبتلا به FAP باید از 12 سالگی شروع به آزمایش کنند.
بیماران مبتلا به AFAP باید از 20 سالگی شروع به کونولوسکوپی کنند. همچنین بهتر است بیماران مبتلا به HNPCC از همان 25 سالگی این کار را انجام دهند. توصيه هاي غربالگري در حال حاضر (آزمايش خون مخفي مدفوع، سيگموئيدوسكوپي انعطاف پذیر (flexible sigmoidoscopy) و انجام كولونوسكوپي در سنین 40 تا 50 سالگي) براي بيشتر بيماران مبتلا به سندرم سرطان روده بزرگ ارثي ناكافي است.
مشاوره و آزمایش ژنتیکی برای شناسایی بیماران و اعضای خانواده مبتلا به سندرم های ارثی سرطان روده بزرگ بسیار مهم است. به طوری که غربالگری با سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر و کولونوسکوپی می تواند زود هنگام شروع شود و در صورت لزوم باید روده بزرگ توسط عمل جراحی برداشته شود تا از ابتلا به سرطان روده بزرگ جلوگیری شود.
علاوه بر این موارد بسته به این که کدامیک از موارد سندرم ارثی سرطان روده بزرگ وجود دارد، غربالگری زودرس ممکن است برای سایر سرطان ها مانند تخمدان، رحم، معده، حالب و تیروئید مناسب باشد.
آزمایش ژنتیکی چگونه انجام می شود؟
آزمایش ژنتیک باید پس از مشاوره ژنتیکی انجام شود تا اعضای خانواده مزایا و محدودیت های آزمایش ژنتیکی و همچنین چگونگی تفسیر تست ها را کاملاً درک کنند.
در داخل خانواده اولین کسی که تحت آزمایش ژنتیک قرار می گیرد، معمولاً شخصی است که به وضوح به این بیماری مبتلا است (مثلاً تعداد زیادی پولیپ روده بزرگ دارد.)
اگر آزمایش ژنتیکی این عضو خانواده یک سندرم ارثی سرطان روده بزرگ را نشان دهد، می توان سایر اعضای خانواده را برای همین جهش آزمایش کرد. می توان اطمینان داد که اعضای خانواده که دارای جهش نیستند این سندرم را به ارث نبرده‌اند، در حالی که افرادی که دارای جهش هستند باید غربالگری زودرس را برای سرطان روده بزرگ و سایر سرطان ها آغاز کنند.
بسته به این که شخص دچار کدام سندرم موجود شده باشد و با توجه به سن بیمار ، برداشتن روده بزرگ ممکن است توصیه شود.
اگر در آزمایش ژنتیکی هیچ سندرم سرطان شناخته شده‌ای نشان داده نشود، لزوماً به معنای عدم وجود سندرم سرطان نیست. دانش فعلی و توانایی ما در مورد سندرم های سرطان روده بزرگ ناقص است. در نتیجه ممکن است سندرم های ناشناخته‌ای وجود داشته باشند که هنوز نتوان آنها را از طریق آزمایش شناسایی کرد.
حتی اگر هیچ سندرم سرطانی با آزمایش ژنتیکی مشخص نشود، بستگان درجه یک فردی که مبتلا به سرطان روده بزرگ است هنوز هم در معرض خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ می باشد و طبق دستور پزشکان باید تحت غربالگری زودرس قرار بگیرند.
